________________
૩૦૦
હી કારકલ્પતરુ, તેમ જ હંકારનું રંગવાળું ચિત્ર દોરવું હોય તો તે માટે પણ શાસકારોએ જુદા-જુદા ભાગોના રંગે આ રીતે સૂચવ્યા છે—
અને ? પીલા વર્ણવાળા છે. બિંદુ શ્યામવર્ણ છે. કલા જે ચંદ્રની રેખા જેવી છે, તેને લાલવણ જણાવી છે. નાદ જે ચંદ્રમા જે ગોળ છે, તેને વેતવણું કહ્યો છે અને દીઘ ઉકારને નીલવર્ણવાળે જણાવ્યું છે. જેને ધર્મમાં આ વિષે વધારે લખાયું છે.
(ગ) ધ્વનિ કે ઉચ્ચારણતત્વ–મંત્ર સાધન છે અને ઉચ્ચારણ તેને ઉપગ. વર્ણોનું ઉચ્ચારણ સૂક્રમ વાતાવરણથી તે અંગને પ્રભાવિત કરે છે, જેને ઉદ્દેશ્ય સાધકને અભીષ્ટ છે. બોમ્બ ધડાકે વિનાશની અને સંગીતની સ્વરલહરી આનંદની સુષ્ટિ કરે છે, તે સર્વપ્રસિદ્ધ છે. અભિનેતાઓ વડે રંગમંચ ઉપર કરાયેલા અટ્ટહાસ અને રુદન પ્રેક્ષકગણને કેટલા પ્રભાવિત કરે છે, તે આપણે જાણીએ છીએ. એટલે સાધકના ઉદ્દેશ્યને અનુરૂપ જ મંત્રનું ઉચ્ચારણ કરવું જોઈએ. તે ઉચ્ચારણ માતૃકા–જાતિ, તતિ અને જાતિ આ ત્રણેય વર્ણોને અર્થ ઉત્પત્તિ, વિસ્તાર તથા નાદરૂપે પરિણામેલ હવે જોઈએ. તેમાં વ્યાકરણશાસ્ત્ર શબ્દતંત્રની વ્યવસ્થા માટે નિર્દેશ કરે છે, જ્યારે વર્ષોની ઉત્પત્તિને વિષય યૌગિક–પ્રક્રિયામૂલક છે અને તે મંત્રશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ
