________________
૨૩૯
હી’કારવિદ્યાસ્તવન
સુષુમ્હા નાડીનું દ્વાર રાકીને રહેલી છે. તે સૂક્ષ્મ તંતુસમાન છે, તેજ:સ્વરૂપા છે અને સત્ત્વ, રજસ્ તથા તમઃ એ ત્રણ ગુણા પર પ્રભુત્વ ધરાવે છે. આ કુંડલિનીશક્તિ જ ઈચ્છા, જ્ઞાન અને ક્રિયા એ ત્રણ નામેામાં વિભક્ત થઈને સમસ્ત શરીરનાં ચક્રોમાં ભ્રમણ કરે છે. શક્તિ આપણી જીવનશક્તિ છે. તેને જાગૃત કરવી, એ ચોગસાધક તથા મંત્રસાધકનું ખાસ કતવ્ય છે.
આ
આ કુંડલિની શક્તિ સૂષુપ્ત હેાવાથી આપણે ઈન્દ્રિચગણુ દ્વારા ચંચળ થઈ એ છીએ, અહંભાવથી યુક્ત મનીએ છીએ અને અજ્ઞાનીની જેમ સુખ-દુઃખના અનુભવ કરીએ છીએ. પરંતુ તપ, જપ તથા ધ્યાનથી આ શક્તિને જાગૃત કરી શકાય છે, જે આપણી મૂઢ દશાના નાશ કરે છે. તથા આપણને અનેક પ્રકારની સિદ્ધિ સમપે છે. એટલે આરાધકોએ કુંડલિની શકિતને જાગ્રત કરવાના ખાસ પ્રયત્ન કરવા જોઈએ. તે અંગે અનુભવી પુરુષાએ કહ્યુ` છે કે
मूलपद्मे कुण्डलिनी यावन्निद्रायिता प्रभो ! तावत् किञ्चिन्न सिध्येत मन्त्रयन्त्रार्चनादिकम् । जागर्ति यदि सा देवी बहुभिः पुण्यसंचयैः तदा प्रसादमायाति मन्त्रयन्त्रार्चनादिकम् ॥
‘ જ્યાં સુધી મૂલાધારપદ્મમાં કુંડલિની શક્તિ નિદ્રાવસ્થામાં રહેલી છે, ત્યાં સુધી મંત્ર, યંત્ર કે દેવનું પૂજન સિદ્ધ થતું નથી. જ્યારે એ દેવી ઘણા પુણ્યના
