________________
હોંકારકલ્પ
૧૯૫ લાખ જીવયોનિમાંથી કોઈ એક યોનિમાં ઉત્પન્ન થાય છે અને ત્યાં આયુષ્યના બંધ અનુસાર જીવન ભેળવીને બીજે ભવ કરે છે. તેમાં પણ ચાર ગતિ પૈકી એક એનિનો આશ્રય લે છે અને તેમાં ઉત્પન્ન થઈને પિતાનું જીવન પૂરું કરે છે. આમ તે એક પછી બીજે ભવ અને બીજા ભવ પછી ત્રીજે ભવ ધારણ કરે છે અને એ રીતે ભવની પરંપરા લંબાયે જ જાય છે.
જે આ રીતે સંસારમાં પરિભ્રમણ કરી રહેલા જીવને સમ્યક્ત્વની સ્પર્શના થાય તો તેને સંસાર મર્યાદિત બને છે, એટલે કે તે મોડામાં મોડે અર્ધપગલપરાવર્તન કાલમાં સંસારમાંથી છૂટી જાય છે અને મોક્ષગામી બને છે. પરંતુ જેને સમ્યક્ત્વની સ્પશન થતી નથી, તેઓ તો અનંતકાલ સુધી આ જ પ્રમાણે સંસારમાં રખડયા કરે છે, એટલે તેમના ભવભ્રમણને અંત આવતો નથી. જેમને કોઈ પણ કાળે સમ્યક્ત્વની સ્પશન થાય છે, તે ભવ્ય કહેવાય છે અને કોઈ પણ કાળે સભ્યત્વની સ્પર્શના થતી નથી, તે અભવ્ય કહેવાય છે.
જે આત્મા સમ્યક્ત્વ પામ્યા પછી જિનવચનમાં અનુરક્ત થઈને તેમણે બતાવેલી કોઈ પણ આરાધના અનન્ય ભાવે કરે છે, તેને સંસાર ઘણો જ મર્યાદિત થઈ જાય છે, એટલે કે તે થોડા જ ભ કરીને મોક્ષમાં જાય છે.
* કાલનું આ માપ સમજવા માટે જુઓ–નવતત્ત્વદીપિકા-- પૃ–૧૪૫થી ૧૫1.
