________________
-૧૮૮
હીકારકલ્પતરુ
આજના માનસશાસ્ત્રીઓએ એ વાત કબૂલ રાખી છે કે Thoughts are things-વિચારે એક પ્રકારની વસ્તુ છે અને તેની અસર ચરાચર વસ્તુઓ પર થાય છે. ત્યારે ભાવના તે વિચારેનું Concentrated formઘનસ્વરૂપ છે, તેની અસર કેટલી બધી થાય ?
જેમ રસાયણના સેવનથી બળ-બુદ્ધિ-કાંતિ વધે છે, તેમ ભાવનાઓના સેવનથી આત્માનું સામર્થ્ય, આત્માનું જ્ઞાન તથા આત્માનું નૂર વધે છે અને તેનું સમસ્ત સ્વરૂપ જ બદલાઈ જાય છે. ગઈ કાલે જે આત્મા એમ માનતો હતો કે હું દુઃખી છું, દીન છું, મારું શું થશે?” વગેરે વગેરે, તેજ આત્મા ઉત્તમ–આદર્શ ભાવનાઓનું સેવન કર્યા પછી એમ માનવા લાગી જાય છે કે “હું શક્તિ-સામર્થ્યથી ભરપૂર છું, જ્ઞાનવંત છું, પ્રકાશવાન છું અને આ જગતમાં ધારું તે કરી શકું એમ છું.” આ શું એ છે ચમત્કાર છે?
વિચારોમાં પરિવર્તન થયું, એટલે પ્રવૃત્તિમાં પરિવર્તન થાય છે અને પ્રવૃત્તિમાં પરિવર્તન થયું, એટલે પરિણામમાં પણ પરિવર્તન થાય છે. આ જગતમાં જે જે મહાપુરુષો થયા, તે બધાએ પ્રથમ પિતાના વિચારોમાં જ પરિવર્તન કર્યું હતું અને તેને આત્માની અભિમુખ બનાવ્યા હતા, તેથી જ તેઓ માનવતાના ઉચ્ચ શિખરે પહોંચી શક્યા અને ઇતિહાસનાં પૃષ્ઠને અજવાળી ગયા.
