________________
હી કારકલ્પ
૧૬૧
કરવી પડે છે અને તેમાં કોઈપણ રંગની ભાવના કરવી પડે છે. જ્યાં આકૃતિ આવી કે રંગ પણ આવવાના જ. તે વિના એનું ચિત્ર માનસપટ પર ખરાખર ઉઠવાનું નહિ. પરંતુ આવી આકૃતિ અને રગ માનસપટમાં ત્યારે જ ખરાખર ઉઠે છે કે જ્યારે ચિત્તની વૃત્તિએ ઘણી શાંત અને સ્થિર હાય છે. જો એ વૃત્તિઓમાં વિશેષ ચ’ચળતા હાય તા આકૃતિ કે રંગ ખરાખર ઉડી શકતા નથી, એટલે કરવા ધારેલુ ધ્યાન થઈ શકતું નથી અને એ રીતે ધ્યાન ધરવામાં નિષ્ફળતા મળે છે.
આજની સહુથી મેાટી ફરિયાદ જ એ છે કે અમારું મન જરાયે સ્થિર નથી, તે ધજાની પૂંછડીની જેમ કે કુંજરના કાનની જેમ ચપળ અનીને ફર્યા જ કરે છે, એટલે કે એક વિષય પરથી બીજા વિષય પર અને બીજા વિષય પરથી ત્રીજા વિષય પર દોડી જાય છે. તેથી અમે એક માળા પણ ખરાખર ગણી શકતા નથી. આ ફરિયાદને અંત લાવવા માટે મનને સ્થિર કરવાની કલા શીખી લેવી જોઈ એ કે જે આપણને યાગશાસ્ત્ર બહુ સારી રીતે શીખવે છે.
જેએ યોગશાસ્ત્રનું અધ્યયન કરી શકે તેમ નથી, તેમના માર્ગદર્શન માટે અહી કેટલાક નિયમે દર્શાવવામાં આવે છે :
(૧) સાંસારિક વાસનાએ ઓછી કરવી. આ વાસનાએની તીવ્રતાને લીધે જ મન ઘણું ચંચળ રહે છે.
૧૧
