________________
૨૭૬
જગતશાહ
ન હતા; એ કાપ ધરતીનેય નહોતે ને દરિયાનેય નહોતા. એ કાળે કેપ હત કુદરતન–જોકે સ્વાથી માનવીઓએ એમાં પિતાને હાથ અને સાથ દેવામાં કાંઈ બાકી રાખ્યું ન હતું !
સંવત ૧૩૧૩માં વરસાદ ન આવ્યું. માનવીએ જાણ્યું, હશે, આ તે મેઘરાજા કહેવાય ! રીઝેય ખરો ને ખીજેય ખરો ! આમેય વરસાદ આવે તોય આ સુલતાને, મહારાજાઓ, રાજાઓ, દરબારો, ઠાકરે, ફોજદારો ને મંડળેશ્વર ક્યાં ધરાઈને ધાન ખાવા દે છે ? " વરસોથી એ લેકનાં ઘડાં અને ધાડાં એકબીજાનું રાજ લૂંટી લેવા માટે, એકબીજાથી સરસાઈ મેળવવાને માટે ગામ ગામની સીમો ઊભા પાકથી લહેરાતી હોય તેમ ભેળે છે. વરસાદ ઓછો આવશે. ખેતરો સૂકાં ભંઠ બનશે તે એમને ઉત્પાત એટલે ઓછો થશે! ભલા, બધા જ રાજાઓ વડે તે પછી રાજાઓને પણ રાજા મેઘ રાજાયે ક્યારેક કેમ ન વંઠે ? આ તે આ ભૂમિનાં જ કઈ પાપ જાગ્યાં લાગે છે !..ચાલો ભાઈ, જેમ તેમ કરી વરસ ખેંચી નાંખીશું...
દેશમાં ક્યાંય અનાજન સંઘરે નહોતે. દેશમાં ક્યાંય સલામત રસ્તો નહોતો. દેશમાં ક્યાંય રસકસથી ભરેલી ખેતીને વગ નહોતો. કાણ ખેતી કરે ? પિતા જેગ કે એથી જરાક વધારે પાક ઊતરે ને એ પાક ઘર ભેળા થાય, એટલે ગંગા નહાયા ! લડાઈને કારણે પારકે રાજા આવીને જે તમને ના તૂટે તે લડાઈને નામે તમારે રાજ આવીને તમને લૂટે! જ્યાં જાનમાલની સલામતી નહિ, ક્યારે ક્યાંથી કેનું લશ્કર આવશે એને કઈ ખ્યાલ નહિ, કયા કારણે જુદ્ધ ભભૂકી ઊઠશે ને કોની સાથે ભભૂકી ઊઠશે એને રાજાને પિતાનેય ખ્યાલ નહીં, ત્યાં કોઈને પણ સલામતી લાગે જ કેવી રીતે ? - જ્યાં ખેદે ઉંદર ને ભેગવે ભોરિંગને ન્યાય પ્રવતતે હેય ને જ્યાં ગામડે ગામડે એવા ભોરિંગે બેઠા હોય, ત્યાં મહેનત કોણ કરે? શા માટે કરે ? એટલે સૌને એમ કે આ દુષ્કાળનું વરસ તે ગમે તેમ
