________________
અડધે રસ્તે
૧૭૯
તમામ કમાઈ ઉપર પાણી ફેરવ્યું ! સામ્રાજ્ય, રાજ્યોને દંડનાયકને શતરંજનાં પ્યાદાંની જેમ રમાડનારે આ સોદાગર કઈ રાજાને નહિ, કઈ મહારાજાને નહિ, કઈ સામુરાયને નહિ, કોઈ દરિયાસારંગને નહિ, પણ એક ચાંચિયાને કેદી બન્યા
લાટને શંખ ભરૂચના બારામાં બેસીને દેવગિરિ, બદામી, ગુજરાત ને માળવાને રમાડતે હતે. ને સીદી સાદીક શંખને રમાડતે હતો. સાધન-સામગ્રીમાં શંખને સાત સાગરના ખેવૈયાનું પીઠબળ હતું. ભરૂચને વિકસાવવું હોય તે પહેલાં વચમાં પડેલા સંઘારને નાશ કરવો જોઈએ. એક વાત સાચી : આ જગતમાં કઈ કરતાં કઈ બંદર એની એક વારની નાશ પામેલી જાહોજલાલીને પાછી લાવી શકતું નથી. એટલે ભરૂચ તે ફરીને વિકસે કે નાયે વિકસે, પણ ખંભાત વિકસેલું બંદર હતું એટલે એ તો એકદમ ફૂલે-ફાલે.
સીદીના કેઈ પાસા અવળા પડ્યા ન હતા. એના નાખુદાએ, માલમો, સારંગ ને ખારવાઓ ક્યારેય પાછા પડ્યા ન હતા. એટલે શંખની સખાતે સાદીક પણ મેળે કળાએ શણગારેલા મોરની માફક નીકળ્યો હતો.
પણ એની કળા તમામ હરાઈ ગઈ! એનાં પીંછાં બધાં ખંખેરાઈ ગયાં ! એની સોદાગરી વહાણવટ, જુગ જુગથી લડાઈની તાલીમ પામેલી સંઘારની વહાણવટ સામે ટક્કર ના ઝીલી શકી.
ને એ કેદી બને! એનાં વહાણેનું શું થયું એ તે એ જાણુતે નહોત, પણ કાંઈ પણ સારું તે ના જ થયું હોય એમાં એને શંકા ન હતી. એના નાખુદાઓ અને ખારવાઓનું શું થયું એય એ જાણતું ન હતું. લંડનમાંથી મૂળમાં બચ્યા જ ઘેડા હશે; ને જે બન્યા હશે તેમના વિષે કલ્પના કરવાનું સહજ ન હતું. તે પણ, સીદીને ઇન્સાફ કરવાને એટલું તે કબૂલવું જોઈએ કે એના સેદાગરી
