________________
મુનિજીવનની બાળપોથી-૫
૧૩૯
પ્રતિસેવના-મૂલગુણમાં છે તેના હિસાબે-છ પ્રકારની છે. અને ઉત્તરગુણમાં-ઉદ્ગમ-ઉત્પાદનો અને એષણાના ત્રણ પ્રકારથી મુખ્યત્વે-ત્રણ પ્રકારની છે.
ચારિત્રનું પાલન કરતાં તીર્થકર દેવેની વિધિ-નિષેધરૂપ આજ્ઞાથી વિરુદ્ધ જે આચરણ થાય તે પ્રતિસેવના કહેવાય છે. ખૂબ સારા ચારિત્ર્યવાન સાધુઓની સાથે રહેવા છતાં પણ-સાવધાનીથી માર્ગ ઉપર ચાલતા માણસને કટો લાગી જવાની રીતે-દો સેવાઈ જવાની પૂરી શક્યતા છે. માટે તેવા તમામ દેશેનું જ્ઞાન મેળવવું જોઈએ.
આલોચના દ્વારા આચના બે પ્રકારે છે. મૂલગુણ સંબંધી અને ઉત્તરગુણ સંબંધી. સાધુમાં આલેચના ચાર કાનવાળી હોય છે એટલે કે આલેચના કરતી વખતે આલોચનાદાતા અને આલેચનાકારક બે જ હોવા જોઈએ. જ્યારે સાધ્વીજીની આલોચના છ કાનવાળી હોય છે, એટલે કે આલેચનદાતા આચાર્ય, આલોચના કરનારી સાથ્વી અને બીજી એક સાધવી. એમ કુલ ત્રણ વ્યક્તિ આલોચના કરતી વખતે હેવી જ જોઈએ. ઉત્સર્ગમાર્ગે આલેચના આચાર્ય ભગવંત પાસે જ કરાય. સ્વગછના આચાર્ય ન હોય તે પરગછના પણ સુવિહીત આચાર્ય પાસે આલેચના કરવી જોઈએ તેમની પણ અનુકૂળતા ન હોય તે સુવિહીત ગીતાર્થની પાસે પણ આલેચના કરવી જોઈએ. તેમના અભાવે ઉત્તરગુણેમાં શિથિલ છતાં સસુત્ર-પ્રરૂપક ગીતાર્થની પાસે પણ આલોચના કરવી જોઈએ.
