________________
७४
છે તે તો સર્વથા નાશ પામ્યા છે અને તમે તો કોઈ બીજા ઉત્પન્ન થયા છો. તમે પોતાની મેળે જ ક્ષણવિનશ્વર છો, તો તમારો બીજો કોણ વિનાશ કરી શકે છે ? વળી તમારા મત પ્રમાણે અમે પણ શ્રાવક નથી. બીજા જ છીએ. પરંતુ જો તમે વીરપરમાત્માના સિદ્ધાંતને પ્રમાણ કરતા હો તો અમે તમને તે જ ઉત્તમ સાધુઓ તરીકે અંગીકાર કરીએ. આ પ્રમાણે સાંભળી તેઓ પ્રતિબોધ પામ્યા, અને પ્રભુની વાણી સત્યપણે અંગીકાર કરી. એટલે તે શ્રાવકોએ પણ તેમને ખમાવ્યા. એ રીતે તે સાધુઓ ફરીથી પ્રતિબોધ પામી પૃથ્વીપર વિચરવા લાગ્યા. ૪.
પંચમ નિતવ ગંગદેવની કથા. શ્રી મહાવીર સ્વામીના નિર્વાણ પછી બસોને અઠ્ઠાવીસ વર્ષે પાંચમો નિદ્ભવ થયો, તે આ પ્રમાણે-ઉલૂકા નામની નદીના પૂર્વ કિનારે અલૂકતીર નામનું નગર હતું. અને પશ્ચિમ કિનારે ખેટસ્થામ નામનું પૂર હતું. એક વાર શ્રી મહાગિરિસૂરિના શિષ્ય શ્રી ધનગુપ્ત નામના સૂરિ ખેટસ્થામ પુરમાં ચાતુર્માસ રહ્યા. અને તેમના શિષ્ય ગંગદેવ નામના આચાર્ય અલૂકતીર પુરમાં રહ્યા. એક વાર શરદ ઋતુમાં ગંગદેવ આચાર્ય મધ્યાહ્ન સમયે ગુરુને વાંદવા ખેટસ્થામ પુર તરફ ચાલ્યા, અને માર્ગમાં આવેલ ઉલૂકા નદી ઉતરવા લાગ્યા. તે વખતે તેને માથે ટાલ હોવાથી તેનું મસ્તક સૂર્યના કિરણો વડે ઉષ્ણ થયું. અને જળમાં ચાલવાથી પગ શીતળ થયા, તેથી તેને વિચાર થયો કે- “સિદ્ધાંતમાં એક સમયે બે ક્રિયા અનુભવવાનો નિષેધ કર્યો છે પણ હું અત્યારે શીત અને ઉષ્ણ બંને ક્રિયાઓ એક જ કાળે અનુભવું છું.” એમ વિચારી ગુરુ પાસે જઈ તેમને વાંદીને તેમની પાસે પોતાનો મત કહ્યો. ત્યારે ગુરુ બોલ્યા કે-“હે વત્સ ! છાયા અને આતપની જેમ એક સમયે બે ક્રિયાનું વેદવું એ પ્રત્યક્ષ વિરોધ જ છે. જ્યારે પ્રાણીનાં મનમાં શીત વેદનાનો ઉપયોગ ઉપયોગી હોય છે, તે વખતે તેને ઉષ્ણ વેદનાનો ઉપયોગ હોઈ શકે નહીં, અને જ્યારે ઉષ્ણવેદનામાં ઉપયોગ હોય ત્યારે શીતવેદનાનો ઉપયોગ હોઈ શકે નહીં.” તે સાંભળી ગંગદેવે કહ્યું કે “મને પોતાને નદી ઉતરતાં પ્રત્યક્ષપણે બંને ઉપયોગ થયા, તેવું કેમ ?” ગુરુએ કહ્યું– “હે વત્સ !