________________
૪૯
જોઈ દેવદત્તા વિશ્વભૂતિની લજ્જા દૂર કરવા બોલી કે- “હમણાં કાર્યની આકુળતાને લીધે તમારું ચિત્ત સ્વસ્થ નથી, તેથી આપને પૂછેલા પ્રશ્નનો જવાબ પછી વિચારીને આપજો.” તે સાંભળી વિશ્વભૂતિએ કહ્યું- હે દેવદત્તા ! નાટ્યનો સમય થઈ ગયો છે, તેથી હું જાઉં છું.” એમ કહી તે વિશ્વભૂતિ ત્યાંથી ગયો.
પછી દેવદત્તાએ તે વીણાવાદકને પણ રાજા આપી. ભોજનનો સમય થવાથી દાસીને કહ્યું કે- “અમને બંનેને સ્નાન કરાવવા માટે કોઈ અંગમર્દકને બોલાવ.”ત્યારે વામને કહ્યું કે-“જો તમારી ઇચ્છા હોય તો હું જ અભંગન=માલીશ કરું.” દેવદત્તાએ કહ્યું- “હે દક્ષ ! એ પણ તમે જાણો છો ?” વામને કહ્યું-“જાણતો નથી, પણ જાણનારની પાસે રહેલો છું.” પછી દેવદત્તાના કહેવાથી દાસીએ તેલ આપ્યું. તે વડે અપૂર્વ અત્યંગન કરી વામને દેવદત્તાને વશ કરી લીધી. પછી દેવદત્તા તેનું સર્વ માહાભ્ય પ્રભાવ જોઈ આ અસાધારણ મનુષ્ય છે એવો નિશ્ચય કરી તેના પગમાં પડીને બોલી કે- “હે ભાગ્યવંત ! આ સર્વ કળાઓથી સિદ્ધ થાય છે કે તમે કોઈ સિદ્ધ પુરુષ છો. સામાન્ય જનમાં આવા ગુણો અને આવી કળાઓ હોતી નથી, તો તમારું ખરું સ્વાભાવિક રૂપ જોવા મારું મન ઉત્કંઠિત છે, તેથી આ માયાનો ત્યાગ કરી મારા પર કૃપા કરી તમારું ખરું સ્વરૂપ બતાવો.” આ રીતે દેવદત્તાના અત્યંત આગ્રહથી મૂળદેવે ગુટિકાના પ્રયોગથી પોતાનું મૂળ રૂપ પ્રગટ કર્યું. દષ્ટિરૂપી ચકોરને આનંદિત કરતાં ચંદ્રસમાન તે લાવણ્યના સમુદ્રને જોઈ રોમાંચિત થયેલી દેવદત્તા વિસ્મય પામી. પછી “મારા પર મોટી કૃપા કરી.” એમ કહી દેવદત્તાએ જાતે તેના શરીરે અભંગન કર્યું.
રીતે બંનેએ સાથે જ સ્નાન ભોજન વગેરે કરી ગોષ્ઠી કરવા માંડી. તેમાં દેવદત્તા બોલી કે- “હે નાથ ! મેં લાખો ચતુર પુરુષો જોયા છે, પણ તમારા વિના બીજા કોઈએ મારું ચિત્ત હર્યું નથી, તેથી હું એક જ પ્રાર્થના કરું છું કે જેવી રીતે તમે મારા ચિત્તમાં વસ્યા છો, તેવી જ રીતે મારા ઘરમાં પણ તમારે રહેવું.” આવાં પ્રેમનાં વચનો સાંભળી મૂળદેવ બોલ્યો કે-“નિધન છું તથા પરદેશી છું. મારા પર આટલો બધો આગ્રહ રાખવો તમને યોગ્ય નથી. કારણ કે સર્વ મનુષ્યને ધન ઉપર પ્રેમ હોય છે, તેમાં