________________
[૧૭૮]
ત્રિભુવનપ્રકાશ મહાવીરદેવ કુટિલતા, પાપકર્મોના ઘેર વિપાકે સમજાવ્યા! નારકગતિનાં દુઃખોનું જ્યારે વર્ણન કર્યું ત્યારે તે ભાઈ, ભલભલા કમ્પી ઊઠે છે!” અને પછી પિતાની જીવનકથા કહી.
“અહા! શું વાત કરું? કામલતાએ એમને ફસાવ્યાની જે વાત એમણે કરી ત્યારે તે એ કેટલીયે વાર નિસાસો નાખતા. અને પછી પિતાનાં દુકૃત્યેની એ ગહ કરતા, ત્યારે તે આંખમાંથી દડદડ આંસુ ચાલ્યાં જતાં. અંતર ભારે વ્યથા અનુભવતું. સાંભળનારને દયા આવી જાય. પછી નારીના સ્વરૂપનું કુરૂપ દર્શન કરાવતા, ધનલેભથી થતી જીવની સ્વાર્થ મદશાનું નિરૂપણ કરતા. ટૂંકમાં, એ જે વાત કરતાં એનું તાદશ્ય ચિત્ર ખડું કરતા. મિત્ર! એમની પાસે હૃદયની જ ભાષા છે. હૃદય જ એમનું બેલે છે. એમની પાસે હદય જ છે. આપણા જેવી કુટિલ બુદ્ધિનું તે ત્યાં નામનિશાન નથી.”
- સંજયની વાત સાંભળતાં જ વૃદ્ધો બોલી ઊઠયા, ‘તમે કહ્યું તે તદ્ધ સાચું છે. અમે પણ આવી જ જાતની આછીપાતળી કલ્પના કરી હતી. મગધના પાળાઓમાં વાર વાર કુમાર નંદિષણની વાત ચાલતી. સહુ એમના જીવનને મૂકી મૂકીને ભાવથી પ્રણામ કરતા.
બાર વર્ષનાં વહાણ વાયાં.
એક દિવસ ઊગે. સાથે જ કુમાર માટે તે એ સુવર્ણ દિન હતે.
નિત્યક્રમ મુજબ કુમાર ભવ્યાત્માઓને પ્રતિબંધ પમાડતા ગયા. નવ ભવ્યાત્માઓએ તે સંસાર ત્યાગી દીધે. દસમે કાંઈક જડ નીકળે. બધી વાતના છેડે એને એક જ પ્રશ્ન હતું કે, તે પછી તમે કેમ અહીં બેઠા છો?’
“ભાઈ અકમી છું, અભાગિયો છું શું કરું ?” નંદિષેણ દુઃખિત હૃદયે જવાબ દેતા, પણ ખરે અકમી તે પેલે જ હતા જેને આ જવાબથી સંતોષ થતું નહિ.
