________________
३२ : मत्स्य-गलागल
બધા જ વને એક સરખા એધ આપવા માટે આ વાર્તા લખાયેલી છે. પાત્ર કેવળ જૈન કથાસાહિત્યમાંથી લીધુ છે એટલું જ.
લાભી અને કંગાળ વૃત્તિના માણસ પણ કાઈ ના ઉદાત્ત અને અને સાત્ત્વિક ત્યાગ જોઈ ક્ષણ માત્રમાં કેવી રીતે બદલાઇ જાય છે, દીન-હીન મટી કેવી રીતે તેજસ્વી બને છે, એ વસ્તુ સ્પષ્ટ કરવા તેમણે ‘ દેવદૂછ્યું 'ની નાની વાર્તા લખી છે. વાંચવા કે સાંભળવા માંડવા પછી તે પૂરી કરીને જ ઊઠવાનું મન થાય છે, અને અંતે યુગ્મ સમજાઈ જાય છે.
"
હવે બહુ લંબાવ્યા સિવાય પ્રસ્તુત · મત્સ્ય—ગલાગલ ’ નવલકથા વિષે જ કાંઈક કહેવું પ્રાપ્ત થાય છે. સત્ય ખે છે : લૌકિક અથવા માયિક સત્ય, અને લેાકેાત્તર અથવા પારમાર્થિક સત્ય. સામાન્ય જગત પહેલા જ સત્યને આદર કરી તેમાં રસ લે છે. તેને લીધે જ્યારે તે વિ'બનામાં સડાવાય છે ત્યારે તેમાંથી તેને મુકત કરવા-અંધકારમાંથી પ્રકાશપથ દર્શાવવા-કાઇ ને કાઇ મંગળમૂર્તિ લેાકાત્તર સત્ય, વિચાર તે વત નથી, ઉપસ્થિત કરે છે. એ પ્રકાશમાર્ગમાંથી ધણા આશ્વાસન મેળવે છે તે વળી પાછું સામાન્ય જગત તેા પુરાણા ચાલેલ ચીલેઅંધકારની દિશામાં- ગતિ કરે છે. આમ લૌકિક ને લોકોત્તર અને સત્યનું ચક્ર વારાફરતી પેાતાતાનું કામ કરે જાય છે, સત્તાની લાલચ, જાતીય આકર્ષણુ, સંપત્તિના માહુ અને મિથ્યા અભિમાન જેવાં દુસ્તવાથી પ્રેરાયેલ કાઇ સબળ હમેશાં પેાતાનાથી નિળ સામે
જ બળના પન્ને અજમાવે છે. અને પેાતાથી વધારે સમકે બળશાળી સામે પાછે દીનતા દાખવે છે. આ લૌકિક સત્ય છે. જે વિભૂતિને લેાકેાત્તર સત્ય સાક્ષાત્ થાય છે, તેમનાં વિચાર અને વન તદ્દન જુદાં તરી આવે છે. તે કદી સબળ સામે અયેાગ્ય રીતે નમતું નથી આપતા અને નિર્બળને માત્ર એની નબળાઈ તે કારણે દુખાવતા કે સતાવતા પણ નથી, ઊલટુ' તે પેાતાના સમગ્ર ખળના ઉપયેાગ નિળને દીનતામુકત કરી સબળ બનાવવામાં અને
