________________
अनधिकार चेष्टा : ३३ સબળને મિથ્યાભિમાનની દિશામાંથી વાળી તેના બળને વિધિવત વિનિયોગ કરવામાં કરે છે. સમયે સમયે આવી લોકોત્તર વિભૂતિઓને ઈતિહાસે જોઈ છે. એ વિષે કોઈને સંદેહ હોય તો, જાણે તે સંદેહ નિવારવા જ આ યુગે ગાંધીજીને જન્મ ન આપો હાય !– તેવી મૂળગત ધારણાથી જ પ્રસ્તુત નવલ આલેખાયેલી હોય એમ લાગે છે. તેથી જ તો લેખકે આ નવલ પૂજ્ય ગાંધીજીને ચરણે અપી છે.
મસ્ય–ગલાગલ'ને અર્થ માસ્યી ન્યાય શબ્દથી પ્રગટ થત આવ્યો છે. આ ન્યાય બહુ જૂના વખતથી જાણીતો છે. કેમકે નિર્બળની સતામણીનું અસ્તિત્વ પણ એટલું જ જૂનું છે. લેખકે માસ્યી ન્યાય દર્શાવવા ઇતિહાસપ્રસિદ્ધ પાત્રો અને કથાનકેને. આશ્રય લીધો છે. એ પાત્રો અને કથાનકે માત્ર જૈન સાહિત્યમાં જ મળે છે, એમ નથી, પણ તે રૂપાંતર અને ઓછેવત્તે અંશે બી. તેમજ બ્રાહ્મણ સાહિત્યમાં પણ મળી આવે છે. નિગ્રંથનાથ મહાવીર તે ઐતિહાસિક છે જ, પણ એમના મામા ચેટક–જે કે એ નામથી અન્ય સાહિત્યમાં સુવિદિત નથી, છતાં–તે જૈન સાહિત્યમાં તે અતિ. પ્રસિદ્ધ છે. ચેટકની સાત પુત્રીઓ પૈકી પાંચ પુત્રોએ જ્યાં જયાં પરણી હતી ત્યાંનાં રાજ્ય સત્તાધારી હતાં અને વિશેષ સત્તા માટે મથતાં. ચેટકના એ પચે જમાઈએમાં માસ્યી ન્યાય કેવી રીતે પ્રવર્તે અને તેઓ કોરવ-પાંડવોની પેઠે પિતાની ખાનદાની, તેમજ અંદરો અંદરનું સગપણ વિસારી ક્ષત્રિયત્વને ભાવિ પતનની દિશામાં તેઓએ કેવી રીતે ઉન્મુક્ત કર્યું, તે લેખકને દર્શાવવું છે. અને છેવટે લકાતર સત્ય ઉપસ્થિત થઈ કેવી રીતે કાર્યસાધક બને છે, એ પણ દર્શાવવું છે. આ બધું વક્તવ્ય નવલકથાની સુંદર અને રસમય ગૂંથણી દ્વારા સ્પષ્ટ થાય છે. અને વાંચનારને એમ લાગે છે, કે જા કે સર્વત્ર માસ્યી ન્યાય પવતે છે, છતાં વચ્ચે વચ્ચે આશાસ્પદ લોકેત્તર સત્યના દીવડાઓ પણ પ્રગટતા રહે છે. આથી વાચનાર માસ્યી ન્યાયનાં બળે જઈ નિરાશ ન થતાં ઊલટો
