________________
૧૧૨ : મત્સ્ય-ગલાગલ
“ કંઈ નહિ !” એમ જાણે કહેતા હૈાય તેમ મગરમચ્છે જડબું પહેાળુ કરી અવાજ કર્યા. એના માટા રાક્ષસી દાંતા વચ્ચે ભરાઈ રહેલાં નાની નાની માછલીએનાં એ ચાર નિર્જીવ શમ પાણી પર પડયાં. અને એણે બીજી માછલીઆને ઝડપવા જડબું વિસ્તાર્યું.
ચિતારાની ચિત્તતંત્રી ખળભળી ઊઠી. અરે, અહીં તા જુદો જ ન્યાય છે. આ તા એક બીજાને ખાય છે–નાનુ મેટાને ખાય છે. માટાને એનાથી મોટુ ખાય છે. દયા ખાવા ચૈાગ્ય માત્ર સહુથી પહેલી માછલી હતી. પણ પહેલી માછલીને ખાનાર માછલી એને ખાનાર માછલી કરતાં કઇ વિશેષ અપરાધી નહાતી. અપરાધ તા મનના એક જ હતા. નૃત્ય પણ એક જ હતું: માત્ર એણે એક નિષ માછલીને ખાવાને ગુના કર્યા હતા.
ચિતારા વળી વિચારના વમળમાં ઊંડા ઊતર્યા: “ પહેલી માછલી નિર્દોષ શા માટે ? શું એણે પોતાનાથી નાની માછલીઓને નહી. ખાધી હોય. મે' મારી આંખે એના અપરાધ ન જોયા એટલે શું એ શાણી સીતા થઈ ગઈ ? ના, ના, અહીં તા એક જ ન્યાય પ્રવર્તતા લાગે છે: માટુ' નાનાને ખાય!
અને શુ' સંસારમાં એકે ગુના કર્યો, એટલે ખીજાએ એવા જ ગુના કરવા ? પહેલા ગુના થયા એટલે પછી શું ગુનેગારને હણનાર અપરાધીઓની પરંપરા બધી માક્ થઈ જવાની ? ચિતારાને પેાતાનું મનેવિશ્લેષણ પેાતાને જ મૂંઝવી રહ્યું ! ઘડીભર એ વિચારતા કે સ’સારમાં ન્યાય, નીતિ, સૌજન્ય,
