________________
સબળ નિર્બળને ખાય : ૧૧૩
સંસ્કાર એ કંઈ નથી. માણસે બીજા માણસને ભેળવવા માટે જ એની રચના કરી છે. કટકાળમાં માણસ એકે સંસ્કારને જાળવતો નથી ! એ માત્ર સ્વાર્થી, ઝનૂની, લોહીતર પશુ બની રહે છે. એક રાજા બીજા રાજા પર ચઢાઈ કરે ત્યારે એ કહે છે કે જુલમની જડ ઉખેડવાને ન્યાયનું શાસન પ્રવર્તાવવા જઈએ છીએ. પણ શું ચઢાઈ એજ જુલમ નથી? પછી એ અપરાધી કે નિરપરાધીની કલ કરે છે. ઘર બાળે છે, ખેતર ઉજાડે છે. પૈસો લૂંટી લાવે છે. સ્ત્રીઓ હરી લાવે છે. ગૌધણ વાળી લાવે છે. શું આ બધાને સમાવેશ ન્યાયના શાસનમાં થાય છે! ને પેલે રાજા-કે જેને જુલમી માની લઈ ચઢાઈ કરી હતી એના જે જુલમ એ પોતે જ વરસાવે છે. વળી એના જુલમની જડ ઉખેડવા બીજે બળિયે રાજા ચઢી આવે છે, ને પેલાએ જે હત્યાઓ, ધ્વંસ, જુલમ કર્યા હતા એ છે કે ચાર ગણે ગુણાકાર કરે છે, ને ન્યાયનું શાસન પ્રવર્તાવે છે! કેવી બુદ્ધિની ભ્રમણ ! ન્યાયની કેવી મશ્કરી!
ભલા, અંગ દેશની ચંપા નગરીને રેળી નાખી, રાજા દધિવાહનને નષ્ટભ્રષ્ટ કરતી વખતે, આ મહારાજ શતાનીક પિતે જ ન્યાયના અવતાર બનીને નીકળ્યા નહતા !
પણ પ્રજા શા માટે આ વિનાશકારી વિપ્લવને ઉત્તેજન આપે છે? એક રાજાના જુલમથી જે બધા રાજ્યમાં જુલમ પ્રસરી જતે હોય તે-અસંખ્યાત પ્રજા શા માટે એને કાન પકડીને તગડી મૂકતી નથી! શા માટે નવું શાસન સ્થાપતી નથી! ન્યાયની સ્થાપના માટે આ ભંડાં કાળમુખાં યુદ્ધોની શી આવશ્યક્તા, પ્રજા જે સ્વયં સમર્થ હોય છે?
