________________
૧૦૬ : મત્સ્યગલાગલ પર અંધારપછેડા લટકાવી રહી હતી, એમ કલાકારનાં દેહ, બુદ્ધિ, મન ને આત્માચારે પર ભયંકર અંધારપછેડે લપેટાઈ રહ્યો હતો!
માનવહૃદયના બે પડખામાં કુદરતે મૂકેલા અમૃત ને વિષના બે કુંભમાંથી–વિષકુંભમાં આજે ઉછાળ આવ્યો હતો. એક તરફ તપ, પવિત્રતા, કૌશલને કઠણાઈથી પ્રાપ્ત કરેલી વિદ્યાને આવા વિલાસીજનેના ચરણમાં માત્ર લક્ષ્મીની આશાએ અપર્ણ કરીને કરેલા જીવનદ્રોહનો અંતસ્તાપ એને બાળી રહ્યો હતો. બીજી તરફ એના વૃદ્ધ ગુરુને શબ્દ યાદ આવી રહ્યા હતા કે, સરસ્વતીનું માનમર્દન કરીને લક્ષમીના ચરણકિંકર બનશે મા ! એમ કરવા કરતાં સરસ્વતીને સપર્શશે મા ! તમારી વિદ્યા, તમારી કલા, તમારી સાધનાને પરાશ્રયી બનાવશે મા ! સતત જ્યાં કામ-ક્રોધના વાવટેળ ચઢતા હોય ત્યાં બીજની રેખ જેવી તમારી કલાને લઈ જશે !
ચિત્રકારે એક વાર કપાળ કૂટયું !
બીજી ક્ષણે અંતસ્તાપ પર જેર કરીને અપમાનની જેગણું શંખ, ડાકલાં ને ડમરુ સાથે જાગ્રત થઈ ઊઠી ! જાણે કઈ ભયંકર ચિકાર કરીને કહેતું સંભળાયું: “નામર્દ, આટઆટલું અપમાન પામ્ય, લેકની નજરમાં દુરાચારી ઠર્યો, તેય તને કંઈ ચાનક ચઢતી નથી ! રે પંઢ! તારા કરતાં તે ક્ષુદ્ર કીડી પણ સેગણ સારી. એ પણ પગ નીચે ચગદનારને મય પહેલાં જરૂર ચટકે ભરે છે! વૈર! વૈર ! પ્રતિશોધ! નિર્માલ્યતાને સંગી બનીને શા માટે બેઠે છે! તારું અસ્તિત્વ ના થાય તે ભલે થાય, પણ એ દુષ્ટ રાજાને દંડ દે!”
