________________
""
“ કક્ષાઅન્ય વિદ્ધતિ નચે
‘બિલ્ડણપંચાશિકા’ અથવા ‘ચૌર’પચાશિકા’ નામના સુપ્રસિદ્ધ સંસ્કૃત પ્રણયકાવ્ય સાથે જેનું નામ જોડાયેલું છે તે કાશ્મીરી કવિ બિલ્ડણુ વિક્રમના બારમા સકાના પૂર્વાધમાં, સિદ્ધરાજના પિતા કહ્યુ સાલંકીના રાજ્યકાળ દરમિયાન ગૂજરાતમાં આવ્યા હતા, અને પાટણમાં શાન્ત મહેતાના આશ્રયે રહ્યો હતા. કણ અને મયણલ્લાના પ્રયપ્રસંગનું ગર્ભિત રીતે નિરૂપણ કરતું ‘કસુન્દરી' નામનું નાટક તેણે પાટણમાં રહીને લખ્યુ હતું અને શાન્ત મહેતાની આજ્ઞાથી એક જૈન મન્દિરમાં ઉત્સવ પ્રસ ંગે તે ભજ વાયુ હતુ. ત્યારપછી બિલ્ડણુ કાઇ કારણથી ખિન્ન થઇ પાટણ છેડી ગયા હતા. અને સેામનાથની યાત્રા કરી ત્યાંથી સમુદ્રમાર્ગે દક્ષિણ તરફ ગયેા હતેા. પ્રાચીન કાળના પંડિતાની રીતિ મુજબ, અને દેશમાં પ્રવાસ કરતા અને અનેક રાજદરબારેાની મુલાકાતા લેતા છેવટે તે કલ્યાણના રાજા ત્રિભુવનમલ અથવા વિક્રમાદિત્યના આશ્રયે જઇને રહ્યો હતા. ત્યાં ખિલ્હણે એ રાજાનું કલ્પનારસ્યું જીવન વર્ણવતુ. ‘વિક્રમાંકદેવચરિત” નામનું કાવ્ય લખ્યું. એ કાવ્યના છેલ્લા એટલે કે ૧૮ મા સમાં બિલ્હણે પેાતાના આત્મવૃત્તાન્ત આલેખ્યો છે. એ સના, તેમાંની ગૂર્જરનિન્દાને કારણે ઠીક ઠીક જાણીતા થયેલા એવા, છ મા શ્લાક નીચે પ્રમાણે છેઃ—
कक्षाबन्धं विदधति न ये सवर्दवाविशुद्धास्तद् भाषन्ते किमपि भजते यज्जुगुप्सास्पदत्वम् । तेषां मार्गे परिचयवशादर्जितं गर्जणां
