________________
સડેર
·
ગામના ઈશાન ખૂણે એક જૂની વાવની જગા હેાવાનું બતાવવામાં આવે છે અને તે વાવતે સમરવાવ ’કહેવામાં આવે છે. જો કે અત્યારે તે તેનાં કાઈ અવશેષેા ત્યાં જાતાં નથી. એ જ પ્રમાણે ગામની પશ્ચિમ તરફની ભાગોળે ‘ સમરવા ' એ નામની જગા બતાવવામાં આવે છે. ચામાસામાં ગામના પાદરે થઈ વહેતા વહેળા પણ સમરવતી નદી ’ તરીકે ઓળખાય છે. આ નામેા કાઇ વિશિષ્ટ વ્યક્તિને અનુલક્ષીને આપવામાં આવેલાં હાઇ ધ્યાન ખેંચે છે.
.
ગામમાં નાગદેવતાના સ્થાનકની ભીંતમાં ચણી લીધેલી સખ્યાબંધ ખડિત પ્રાચીન મૂર્તિએ કાઈ પણુ અભ્યાસીનું પહેલી જ નજરે ધ્યાન ખેંચે તેમ છે. ઉત્તર ક્રિશાએ નિશાળની સામે આવેલા દેવસ્થાન આગળ શિલાલેખવાળા એક પત્થર અગાઉ હતા, પરન્તુ હવે તે ગુમ થઇ ગયેા જણાય છે.
ગામની પશ્ચિમે સિદ્ધનાથ મહાદેવનું મન્દિર છે. તે મન્દિર ઘણું પ્રાચીન હાવાનુ કહેવાય છે અને પાટણના રાજા સિદ્ધરાજની સાથે તેને સંબંધ જોડીને કેટલીક લેાકેાક્તિએ કહેવામાં આવે છે, પરન્તુ આંધકામની દૃષ્ટિએ સિદ્ધનાથ મહાદેવનું અત્યારનું મન્દિર ૨૦૦-૩૦૦ વથી વધારે જૂનુ હોય તેમ લાગતું નથી; અને લેાકેાક્તિએ સંબંધમાં કાઈ વજનદાર પ્રમાણેા આપણી પાસે નથી.
સડૅરમાં લેઉઆ પાટીદારાની વસ્તી મેાટી છે અને તેમનાં આશરે ૫૦૦ ધર છે. તેઓ પાંચસેા વર્ષોં ઉપર ચરાતર બાજુથી ત્યાં આવેલા એમ વહીવંચાઓ જણાવે છે.૧૫ પાટણમાં લેઉઆ પાટીદાર કામને એક વિભાગ ‘સાંડેસરા' નામથી એળખાય છે. એ નામ સંડેર ઉપરથી પડયું હશે એમ કેટલાક માને છે તે બરાબર નથી. પાટણની નૈઋત્યે ‘સાંડેસર’ ગામનાં ખંડેરા છે. તે ગામ છેડીને પાટણમાં આવેલા લોકેા સાંડેસરા’ નામથી ઓળખાયા હેાવા જોઇએ.
૧૫. અત્યારે પણ પાટણવાડામાં સામાન્ય રીતે પહેરાતી એવી અમદાવાદી પાધડી નહીં, પણ ચરેતરી પાઘડી તેએ પહેરે છે, એ વસ્તુ આ ઐતિ હાસિક ઘટનાની સૂચક છે.
