________________
પાટણના જૈન ઇતિહાસની કેટલીક સામગ્રી : ઈસવીસનના તેરમા સૈકામાં રચાયેલા એક અપ્રસિહ ફારસી ઇતિહાસગ્રંથ
જામે ઉલ હિકાયત માંથી આપણને મળે છે. એ કિસ્સાનો સારાંશ આ પ્રમાણે છેઃ
સં. ૧૨૨૯માં કુમારપાલનું મૃત્યુ થયા પછી તેના ભાઈ મહીપાલને પુત્ર અજયપાલ ગાદીએ આવ્યો, અને સં. ૧૨૩૨ માં અજયપાલનું મૃત્યુ થતાં તેને પુત્ર મૂળરાજ બીજો (બાલ મૂલરાજ) ગાદીએ આવ્યો. એના રાજ્યકાળમાં ગઝનીના સુલતાન શાહબુદ્દીન ઘેરીએ મોટા સન્ય સાથે ગૂજરાત ઉપર હલ્લો કર્યો. મુલરાજ તે બાલ્યાવસ્થામાં હતો, પણ તેની માતાએ સન્ય એકત્ર કરી ઘણા પરાક્રમથી દુશ્મન લશ્કરને નસાડી મૂછ્યું. એ યુદ્ધમાં શાહબુદ્દીનને ભારે નુકસાન થયું. હાર ખાઈને તે પાછો ગઝની આવ્યું. - “હવે ગઝનીમાં એક ધનાઢય પટણું વેપારી રહેતો હતો. એની પાસે એટલી મિલકત હતી કે યુહનું બધું જ નુકસાન એની એકલાની પાસેથી વિસલ થઈ શકે. આથી શાહબુદ્દીનના કેટલાક દરબારીઓએ તેને કહ્યું કે “આ વેપારીને લૂંટી લે, તેથી યુદ્ધનું બધું નુકસાન ભરપાઈ થઈ જશે.” પરંતુ શાહબુદ્દીને એમ કરવાની ના પાડી અને ઉત્તર આપ્યો કે “આવી રીતે જે હું પરદેશી વેપારીઓને લૂંટી લઈશ તે મારા રાજ્યમાં વેપાર કરવા માટે કાણું આવશે? યુધ્ધનું નુકશાન તે જ્યાં થયું છે ત્યાંથી જ હું વસૂલ કરીશ.”
ગઝની જેવા પરદેશી પાટનગરમાં ધનાઢ્ય ગુજરાતી વેપારીઓ હતા એમ આ કિસ્સા ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે તે સાથે કેટલાક ધર્માધ અને ઝનૂની રાજ્યકર્તાઓ પણ પોતાના પ્રદેશમાં વસતા દુશ્મન રાજ્યના પ્રજાજનોના જાનમાલની સલામતી માટે કેટલી કાળજી રાખતા એ પણ જણાઈ આવે છે.
