________________
[૬૮)
૭..
રિમજવણ ભ૮૮
સંસારસાગર તરી જવાની ઉક્ટ મનાતા યોગે આવું બોલાય છે. આમાં પ્રભુને દોષિત ઠરાવવાનો પ્રયત્ન નથી. અનેક રીતે ભાષાપ્રયોગો થઈ શકે છે. સ્તવનોમાં તો પ્રભુ સમક્ષ બાળભાવ ધારણ કરીને મહાપુરુષોએ કઈ કઈ વાતો કરી છે. ભાષાના પ્રયોગોની વિવિધતા આદિને નહિ સમજી શકનારને તો એમ જ લાગે કે, ભક્તથી આવું બોલાય જ નહિ, પણ સમજવું જોઈએ કે, એવા પણ પ્રયોગો થઈ શકે છે અને મહાપુરુષોને ભક્તિ કોને કહેવાય ? તથા આશાતના મેને કહેવાય એનો સાચો અને પૂરતો ખ્યાલ હતો. કથનની યોગ્યાયોગ્યતાને સમજવાને માટે પણ કથનના મર્મને પીછાનતાં શીખવું જોઈએ. ‘દોષદુષિત હૈયું ભેદાય' એમાં કહેવાતી વાત હૈયાનો ઘેષ ભેઘય એ છે, પણ હૈયું ભેદાઈ જાય એ નથી. મહાપુરુષોના કથનનાં મર્મને નહિ પામી શક્તારાઓ તો, એ તારકોના કથનનું આલંબન લઈને પણ પાપનું પોષણ કરનારા બની જાય છે. આથી જ ઉપકારી મહાપુરુષો ફરમાવે છે કે, ધર્મના અર્થી આત્માઓએ સઘને માટે ધર્મને સૂક્ષ્મબુદ્ધિ દ્વારા જાણવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ, અન્યથા, ધર્મના નામે પણ અધર્મના ઉપાસક બની જવાય, એ સુસંભવિત છે.
અત્યાયનો પોકાર શ્રીમતી સીતાજીના સંદેશામાં, શરૂઆતમાં શ્રી રામચંદ્રજીએ કરેલા અન્યાયને યુક્તિ પુરસ્સર પ્રગટ કરવામાં આવ્યો છે ! જાણે એમ પૂછવામાં આવ્યું છે કે, એક પક્ષે અન્ય પક્ષનો દોષ કહો, એટલા જ માત્રથી અન્ય પક્ષને શિક્ષા કરવી, એ ક્યાંનો ન્યાય છે? અન્ય પક્ષને કાંઈ પૂછવું નહિ, એક પક્ષે કહેલો દોષ સાચો છે કે ખોટો એની તપાસ પણ કરવી નહિ અને એકે કહયું કે, ‘આમાં દોષ છે એટલા માત્રથી અને શિક્ષા દેવી, એવું શું કોઈ નીતિશાસ્ત્રનું વિધાન છે ? કોઈ
સ્મૃતિ એવું કહે છે? કે કોઈ દેશમાં એવો આચાર છે ખરો ? લોકોએ વાત કરી, કે શ્રીમતી સીતા અસતી છે, ભ્રષ્ટ છે, પણ શ્રીમતી સીતાને
