________________
કરી ચૂકેલા શ્રી ભરત ચક્રવર્તી, ભરસભામાં એ વાતને ઉલ્લાસભેર સાંભળે છે કે, 'આપ જીતાએલા છો !' એમને એમ તો એવું કહેવાની કોણ હિંમત કરે ? ચક્રવર્તીને એવી વાતો સંભળાવવી, એ રમત વાત નથી. એને જોતાં તો પ્રબળમાં પ્રબળ દુશ્મન પણ થરથરે, પણ શ્રી ભરત ચક્રવર્તીને લાગ્યું કે, 'સૌ કોઈ મને વિજેતા કહેનાર હશે, તો મારૂં થશે શું ? એ વાત તો ભાન ભૂલાવનારી છે. મારે તો એવી ગોઠવણ કરવી જોઈએ, કે જેથી, હું વિષયો અને કષાયોથી જીતાએલો છું એ વાત મારા ધ્યાન બહાર જાય નહિ.' આથી તેમણે પોતાની ખામી સંભળાવનારની ગોઠવણ કરી મુકુટબદ્ધ રાજાઓ પણ જે સમયે સેવામાં હાજર હોય. તેવા સમયે ભરસભામાં આવીને મને કહેવું કે, 'તમે જીતાએલા છો !' જીતાએલા છો એટલું જ નહિ, પણ એમેય કહેવું કે તમારે માથે ભય વધતો જાય છે. એથી પણ આગળ. એમ પણ કહેવું કે, હવે તો આત્માને હણતાં અટકો, અટકો !' એમના હૈયામાં કેટલી હદ સુધીની આત્મચિન્તા હશે ? આ બધું તે સાધર્મિકોના મુખે સાંભળવાનું, કે જેમના ખાનપાન આદિની સઘળી જ વ્યવસ્થા પોતે કરે છે ! પોતે છ ખંડના સ્વામી, કહેવા માટેનું સ્થાન તે કે જયાં સંખ્યાબંધ મુકુટબદ્ધ રાજાઓ પણ સેવામાં હાજર છે અને કહેવાની વાત એ કે ‘આપ જીતાએલા છો, ભીતિ વધ્યે જાય છે, હણો નહિ, હણો નહિ !' આ જેવી તેવી વાત છે?
ખામી સંભળાવતાર રાખો શ્રી ભરત ચક્રવર્તી જેવા પોતાની ખામી સાંભળવા માટે આટલા ઉત્સુક અને તમે ? તમને તમારો નોકર તમારી ખામી બતાવે તો ? તમે જેને તમારાથી ઉતરતા દરજાનો માનતા હો, તે તમને તમારી ખામી બતાવે તો ? તમે જેને કાંઈક ખટાવતા હો, તે તમને તમારી ખામી બતાવે તો ? એને આંખમાં ઘાલીને એનું અહિત ન કરો, તો એટલા તમે સારા ગણાઓ, એમજ ને ? જે માણસો સટ્ટર દ્વારા દેખાડાતી ખામીઓને પણ સહી શકતા ન હોય, તે માણસો આશ્રિતો આદિ જો ખામી કહે, તો તો તેનું અપમાન ને અહિત જ કરવા તૈયાર થાય, એમાં નવાઈ શી છે ? જેનામાં આત્માના હિતાહિતનો વિચાર
થાયોગની મહત્તા આધ્યત્તિમાં અદાલત...૧
૧૩
