________________
૨૩૮
રિમ હાવણ ભ૭
પોષણ મળી જવાનો ઘણો જ મોટો સંભવ છે. ધર્મને હસવો અને વિષયસુખની પ્રશંસા કરવી, એ વિવેકશીલતાને છાજતું કાર્ય નથી. કાંઈક ને કાંઈક વિવેકભ્રષ્ટતા, અને આત્મામાં કાંઈક ને કાંઈક મલિનતા આવ્યા વિના ધર્મને હસવાનું અને વિષયસુખની પ્રશંસા કરવાનું મન થાય એ શક્ય નથી. શ્રી રામચંદ્રજી અને શ્રી લક્ષ્મણજી વચ્ચે પરસ્પર ગાઢતર સ્નેહ છે અને એ સ્નેહ શ્રીરામચંદ્રજીમાં ભવનિર્વેદને પ્રગટ થવા દેતો નથી. તેઓ વચ્ચેના એ ગાઢતર સ્નેહે તો કારમા અનર્થો ઉત્પન્ન કર્યા છે. આપણે હમણાં જ જોઈશું કે, એ ગાઢતર સ્નેહના યોગે શ્રી લક્ષ્મણજીએ પ્રાણ ગુમાવ્યા છે અને શ્રીરામચંદ્રજીને પણ ઘણા ઘણા હેરાન કર્યા છે.
દેવો સ્નેહની પરીક્ષા કરવા આવે છે સુધર્મા ઈજે સભામાં વાત કરી કે, રામ અને લક્ષ્મણ વચ્ચે ગાઢતર સ્નેહ છે, એટલે બે દેવતાઓને કૌતુક જાગ્યું કે, આપણે તે બન્નેના સ્નેહની પરીક્ષા કરીએ.' સ્નેહ પરીક્ષાના કૌતુકથી તે બે દેવતાઓ અયોધ્યામાં આવેલા શ્રીલક્ષ્મણજીના આવાસમાં આવી પહોંચ્યા. તરતજ તે બે દેવતાઓએ માયા રચીને, સારૂંયે અાપુર જાણે કરૂણ સ્વરે આક્રન્દ કરી રહ્યાં હોય-એવું દૃશ્ય શ્રીલક્ષ્મણજીને બતાવ્યું. કૌતુકથી પણ કેટલીકવાર કેવું ભયંકર પરિણામ આવે છે, એ વિચારવા જેવું છે. કૌતુકના શોખીન આત્માઓએ આ પ્રસંગ તરફ વિશેષ લક્ષ્ય આપવા જેવું છે. દેવોને મન કૌતુક છે, પણ આ નિમિત્તે શ્રીલક્ષ્મણજી આઘાત પામીને મૃત્યુ પામવાના છે. કાગડાને હસવાનું થાય અને દેડકાંનો જીવ જાય, એના જેવી આ વાત છે. જેઓ વચ્ચે ગાઢતર સ્નેહ હોય, તેઓના સ્નેહની પરીક્ષા આ રીતે કરવાની હોય જ નહિ. પણ બનવાકાળને કોણ મિથ્યા કરી શકે છે?
શ્રીલક્ષ્મણજીએ જોયું અને સાંભળ્યું કે, અત્ત:પુરની સર્વ સ્ત્રીઓ કરુણ સ્વરે એવું આક્રર્જન કરી રહી છે કે "હા, પબ ! હા પદ્મ નયન ! હા, બધુરૂપ પધોને માટે સૂર્ય સમાન ! વિશ્વને પણ ભયંકર એવું આ તમારું કેવું અકાંડમૃત્યુ થયું?" આ રીતે રડતી અને માથાના
