________________
૧પ૮
૨૮ નિર્વાણ ભગ ૭.
ભવની ભીતિના યોગે જન્મેલી સ્વાર્થનિષ્ઠા માણસને માત્ર પોતાનાં સંબંધીઓ ઉપર જ ઉપકાર કરનારો રહેવા દેતી નથી, માત્ર મનુષ્ય જગત ઉપર જ ઉપકાર કરનારો રહેવા દેતી નથી, માત્ર આંખથી દેખી શકાય તેવા જીવો ઉપર જ ઉપકાર કરનારો રહેવા દેતી નથી, પણ ગતના સૂક્ષ્મ કે બાદર, બહાદૃષ્ટિથી ગમ્ય કે બાહાદષ્ટિથી અગમ્ય એ સર્વ જીવો ઉપર ઉપકાર કરનારો બનાવી દે છે કારણકે, એનામાં સારા ય ગતના પ્રાણી માત્રના કલ્યાણની ભાવના પ્રગટે છે, એથી એ પોતાની શક્યતા મુજબ પરકલ્યાણની સાધનામાં રત બને છે અને પોતાની એવી સ્થિતિ પેદા કરવાને માટે એ પ્રયત્નશીલ બને છે, કે જેવી સ્થિતિ પ્રાપ્ત થતાં તે કોઈપણ કાળે કોઈના પણ અકલ્યાણમાં કારણભૂત ન બને. સંસારમાં સ્વાર્થઘાતક ઘણા છે અને સ્વાર્થનિષ્ઠ
થોડાક જ છે સંસારમાં સ્વાર્થનિષ્ઠ કોણ નથી ? ઉપલક દૃષ્ટિએ વિચાર કરો તો તમને એમજ લાગે કે, દુનિયામાં સઘળા જ સ્વાર્થનિષ્ઠ છે; પણ જે આત્માઓ વિવેકપૂર્વક વિચાર કરી શકે છે, તેઓને એમ લાગ્યા વિના નહિ રહે કે, આ જગતમાં જો સાચા સ્વરૂપે સ્વાર્થનિષ્ઠ આત્માઓને શોધવા નીકળીએ તો સ્વાર્થવિમુખ આત્માઓ ઘણા મળે, સ્વાર્થસન્મુખ આત્માઓ થોડા મળે અને સ્વાર્થનિષ્ઠ આત્માઓ જવલ્લે મળે. સ્વ એટલે આત્મા. સ્વાર્થનિષ્ઠ તે કહેવાય, કે જે આત્માનો અર્થ સાધવામાં નિષ્ઠ હોય. આવી સ્વાર્થનિષ્ઠાવાળા કેટલા? ભવની ભીતિ પ્રગટયા વિના આવી સ્વાર્થનિષ્ઠા પ્રગટે નહિ અને ભવની ભીતિ જાગ્યા પછી પણ અનેક રીતે આત્મા જ્યારે લઘુકર્મી બને છે ત્યારે જ આ જાતની સ્વાર્થનિષ્ઠા પ્રગટે છે. બીજી તરફ જુઓ તો દુનિયા જેને સ્વાર્થનિષ્ઠ કહે છે, તે શું વસ્તુતઃ સ્વાર્થનિષ્ઠા છે ? પાપથી આત્માનો અર્થ સધાય કે હણાય? દુન્યવી સુખની લાલસા એ જેવું-તેવું પાપ છે? દુન્યવી સુખસામગ્રી જાય તો ક્રોધ ઉપજે, આવે તો
