________________
કાઢનાર પેલા અંકે પણ સાંભળ્યું કે, ‘અચલ મથુરાનગરીનો રાજા થયો છે.' આથી અચલના તે વખતના વચનને યાદ કરીને, તે અંક મથુરાનગરીમાં રાજા અચલને મળવા માટે આવ્યો. રાજા અચલ તે વખતે પોતાની નાટ્યશાળામાં નાટારંભને નિહાળી રહ્યો હતો. પેલો અંક ત્યાં આવ્યો, પણ દ્વારપાલો તેને પેસવા કેમ દે ? અંક અંદર પેસવાને પ્રયત્ન કરવા લાગ્યો અને પ્રતીહારોએ ધક્કા મારીને તેને દૂર કરવા માંડ્યો. બરાબર એ જ વખતે રાજા અચલની દૃષ્ટિ ત્યાં ગઈ અને પ્રતીહારોથી મરાતા અંકને જોતાની સાથે જ પોતાના તે પરમ ઉપકારીને રાજા અચલે ઓળખી કાઢ્યો; એટલું જ નહિ, પણ કૃતજ્ઞતા ગુણને ધરનારા તે રાજા અચલે, તરત જ અંક્લે પોતાની પાસે બોલાવી લીધો અને પોતાના ઉપર કરેલા ઉપકારને યાદ કરીને તેણે અંકને તેની શ્રાવસ્તીનગરીનું રાજ્ય અર્પણ કર્યું. કાંટો કાઢવાના બદલામાં શ્રાવસ્તીનગરીનું રાજ્ય આપી દેવામાં રહેલી અચલની કૃતજ્ઞતા અને ઉદારતા સમજવા જેવી છે.
ઉપકારકતાની સાથે ગંભીરતાતી જરૂર છે
નાના પણ બીજાએ કરેલા ઉપકારને કદી જ ભૂલવો નહિ અને પોતે બીજા ઉપર કરેલા મોટા પણ ઉપકારને કદી જ પોતાની મહત્તા સિદ્ધ કરવા કે સામાને હીન બતાવવા આદિ હેતુથી કહી બતાવવો નહી. કૃતજ્ઞતા સાથે જેમ ઉદારતા જોઈએ, તેમ ગંભીરતા પણ જોઈએ. અગંભીરપણું સજ્જનને શોભે નહિ. ઉપકાર કરનારે તો વિશેષ ગંભીર બનવું જોઈએ. ગંભીર આત્માનો ઉપકાર જ સાચી મહત્તાને પામી શકે છે, જ્યારે અગંભીર આત્માનો તો ઉપકાર પણ કેટલીકવાર તેની અગંભીરતાના યોગે, વિપરીત પરિણામને પેદા કરનારો બની જાય છે. આજે તો મુખ્યત્વે ઉપકારવૃત્તિ જ નષ્ટપ્રાય: થઈ ગઈ છે અને જે થોડી ઘણી વિદ્યમાન છે; તેમાંય બહુધા અગંભીરતાનો સડો લાગેલો છે. આવી અગંભીરતાથી કેટલીકવાર બીજાઓના જીવનો પણ નષ્ટભ્રષ્ટ થઈ જાય છે. અગંભીરતાથી ઘેરાયેલા આત્માઓએ આ બાબતનો વિચાર કરવો, એ પણ જરૂરી છે.
..શત્રુધ્નને મથુરનો
અગ્રહ શા માટે ?..........
૭૭
$
D
