________________
૧૮૪
RRRRRRRRRRRRRRRRRLaRlepis
સીતાને કલંક ભાગ-૬.
શ્રી રામચન્દ્રજી જો આ પ્રવાદને ચલાવી લેવા તૈયાર ન હોય અને તેથી શ્રીમતી સીતાજીનો ત્યાગ કરવો પડશે એમ લાગતું હોય, તો શ્રીમતી સીતાજી પ્રત્યેના પ્રેમને દબાવ્યા વિના છૂટકો જ નથી; પણ એમ પ્રેમનો ત્યાગ કરવો એ સહેલું નથી. જેટલો પ્રેમનો અતિરેક, તેટલો તેનો ત્યાગ મુક્લ.
અપ્રશસ્ત રાગ સંસારને વધારે છે અને
પ્રશસ્ત રાગ સંસારને ક્ષીણ બનાવે છે આ પ્રેમ વખાણવા જેવો નથી. આ પ્રેમ તો આત્માને મૂંઝવે. આવો પ્રેમ વિવેકી આત્માને પણ ખૂબ ખૂબ સતાવી શકે છે. પ્રેમ કરવો જ હોય, તો એ વસ્તુનો કરો અને એવી રીતે કરો, કે જેથી અપ્રશસ્ત રાગ નાશ પામે, રાગનું પ્રમાણ ઘટતું જાય અને અન્ને વીતરાગતા પમાય. અપ્રશસ્ત રાગ આત્માના સંસારને વધારે છે અને પ્રશસ્ત રાગ આત્માના સંસારને ક્ષીણ કરે છે. વીતરાગ દશા પામવાની અભિલાષાવાળા આત્માઓએ રાગને પ્રશસ્ત બનાવવો જોઈએ. પ્રશસ્ત રાગ આત્માને એવીજ પ્રવૃત્તિઓમાં યોજે છે કે, જે પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા દુષ્કર્મોની ખૂબ ખૂબ નિર્જરા સધાય અને અત્તે વીતરાગતાને પમાય. પ્રશસ્ત રાગ આત્માને કોઈપણ પ્રકારની હાનિ કરતો જ નથી રાગ માત્ર ત્યાજ્ય છે એ નિર્વિવાદ વાત છે, પણ અપ્રશસ્ત રાગને કાઢવાની જેમ મહેનત કરવી પડે છે તેમ પ્રશસ્ત રાગને કાઢવાની મહેનત કરવી પડતી નથી. પ્રશસ્ત રાગથી તો સ્વયમેવ રાગના કારણોનો નાશ સધાય તેવી વૃત્તિ જન્મે છે, અને પ્રવૃત્તિ થાય છે. પ્રશસ્ત રાગના યોગે, એ રીતે રાગના કારાણનો નાશ સધાતો હોઈને, એનાથી ડરવાની જરૂર નથી. આથી રાગી આત્માઓએ પોતાના રાગની અપ્રશસ્તતાને ટાળી પ્રશસ્તતા પ્રાપ્ત કરવી જોઈએ. અપ્રશસ્ત રાગ આત્માને અનેક રીતે મૂંઝવે છે અને એથી વિવેકશીલ આત્માઓને માટે પણ તેના પ્રેમનો ત્યાગ કરવો, એ પ્રાય: અતિશય મુક્ત છે એમ ગણાય છે.
શ્રી રામચંદ્રજીનો ઉત્તર શ્રીમતી સીતાજી પ્રત્યે અતિશય પ્રેમ હોવાથી, પહેલાં તો શ્રી રામચન્દ્રજી દુ:ખના માર્યા મૂંગા બની ગયા પણ ગમે તેમ તોય એ ધીર,
