________________
વું
આ સેવામાં કચાશ નહિં ન © વાત્સલ્યમાં ઉણપ નહિં,
શ્રી અપરાજિતા દેવીની કેવી અનુપમ ઉત્તમતા અત્યારે પ્રસંગ એ ચાલે છે કે અપરાન્તિાદેવી શ્રી લક્ષ્મણજીના મસ્તક ઉપર વારંવાર હાથ ફેરવે છે, ચુંબન કરે છે અને એવો ભાવ વ્યક્ત કરે છે કે હે વત્સ ! હું ભાગ્યવાન છું કે – મને આજે તારા દર્શન થયા. અટવીના કષ્ટો સહી, બધે વિજ્ય મેળવીને તું અહીં આવ્યો, તે હમણાં તારો નવો અવતાર થયો એમ હું માનું છું. વિદેશગમન કરી વિજય મેળવીને આવેલા તને જોઈને કોને આનંદ ન થાય ? મારા દીકરા રામે અને વધુ સીતાએ અટવીના ભયંકર કષ્ટો તારી સેવાથી વહન કર્યા છે. હે પુત્ર ! જો તું ત્યાં સાથે ન હોત, તો રામ-સીતાની શી હાલત થાય ?' વાત પણ ખોટી નથી. શ્રીલક્ષ્મણજીના જેવી સેવા કરનારો ભાઈ મળવો દુનિયામાં કઠીન છે. શ્રી લક્ષ્મણજી મહાપુણ્યવાન છે, વાસુદેવ છે અને શક્તિસંપન્ન છે, છતાં વિનીત છે. શ્રી લક્ષ્મણજી શ્રી રામચંદ્રજીને પિતા સમાન અને શ્રીમતી સીતાદેવીને માતા સમાન માનતા હતા. અખંડપણે તેમની સેવા જ કરતા હતા. રામ-સીતાની અટવીમાં ચોકી એ જ કરતા હતા; એટલે અપરાજિતાદેવી પ્રશંસા કરે છે તે તત્ત્વ વગરની નથી. છતાં આ પ્રસંગમાં બંનેયની ઉત્તમતા સ્પષ્ટ દેખાય છે. પ્રશંસા કરનારની અને જેની પ્રશંસા થઈ રહી છે તે શ્રીલક્ષ્મણજીની ! પ્રશંસા કરનાર એક સ્ત્રી છે. એ જેની પ્રશંસા કરે છે. તે પોતાનો દીકરો નથી, પણ સપત્નીનો દીકરો છે. સપત્નીના સંતાનનો ઉત્કર્ષ બાઈઓથી ન ખમાય એવી દુનિયાની માન્યતા છે;
જ્યારે અહીં સપત્નીના દીકરાનો ઉત્કર્ષ સ્વયં કરે છે. સ્ત્રીસ્વભાવ સુલભ ઈર્ષ્યા અને આ ઉદારતા આ બેયને સાથે રાખીને વિચારજો. પ્રશંસાના શબ્દો પણ વિચારવા જેવા છે. પોતાના પેટના સંતાનો કરતાં પ૯
સેવામાં કચાશ જહં ને વાત્સલ્યમાં ઉણય હં...૪
)
