________________
શ્રી બિભીષણ આ ભાવની વિનંતી કરે છે. આટલી ભક્તિથી આવી વિનંતી કરવી એ સહેલું છે? નહિ જ, પણ શ્રી બિભીષણ તો તે છે કે, જેમણે સત્ય અને ન્યાય ખાતર પોતાના સમર્થ વડીલ બંધુ શ્રી રાવણનો પણ ત્યાગ કર્યો હતો. લંકાપુરીને ય છોડીને ચાલી નીકળ્યા હતા. શ્રી બિભીષણ ત્યાગી નહોતા તેમ પૌદ્ગલિક ઋદ્ધિના લોલુપ પણ વહેતા. શ્રી બિભીષણ રાજ્યાદિના તેવા લોભી નહિ હતા, માટે જ તેમના હૃદયમાં તુચ્છ ભાવના ન આવી, શ્રીરામચન્દ્રજીને રાજ્ય સોંપી તેમના સેવક બન્યા રહેવાની જ ભાવના આવી.
રામચન્દ્રજીએ કરેલો નિષેધ વાત પણ ખરી છે કે રાજનીતિની રીતિથી જોતાં હવે આ બધા ઉપર માલિકી શ્રીરામચન્દ્રજીની જ ગણાય; કારણકે શ્રી લક્ષ્મણજીએ આ બધાના માલિક શ્રી રાવણને મારીને જીત મેળવી છે. આથી શ્રી બિભીષણ પ્રાર્થના કરે તે સ્થાને ગણાય, પણ સામેય શ્રી રામચંદ્રજી છે. એ રાજનીતિના પણ જ્ઞાતા છે અને ધર્મનીતિના પણ જ્ઞાતા છે. પોતે આપેલા વચનનું યથાસ્થિત પાલન કરવાનું ચૂકે તેવા એ નથી. વચનપાલનમાં વિપ્નભૂત થાય એવા લોભને એ આવવા કે ફાવવા નહોતા દેતા. આજે પણ શ્રી રામચંદ્રજીના રાજ્યને આદર્શ તરીકે લોક વર્ણવે છે, કારણકે ન્યાયપરાયણતા વગેરે ગુણો તેમનામાં હતા.
શ્રી બિભીષણે કરેલી વિનંતી સ્વીકાર તો શ્રીરામચન્દ્રજીએ ન જ કર્યો, પણ પોતે પૂર્વે શ્રી બિભીષણને આપેલા વચનની યાદ આપવા દ્વારા શ્રી બિભીષણની માંગણીનો સ્પષ્ટ નિષેધ કર્યો, रामोऽप्युवाच हत्तं ते, लंकाराज्यं मया पुरा । व्यस्मार्षीस्तदिदानी किं, महात्मन् ! भक्तिमोहितः ॥१॥
અને શ્રીરામચન્દ્રજીએ જવાબમાં શ્રી બિભીષણને કહ્યું કે, “હે મહાત્મન્ ! લંકાનું રાજ્ય હું તો પહેલેથી જ તને આપી ચૂક્યો છું તે વાતને ભક્તિથી મોહિત બનેલો એવો તું ભૂલી કેમ જાય છે?
વિચારો ! શ્રી રામચંદ્રજીની કેટલી નિ:સ્પૃહતા | વિચારો કે આ જવાબ કેટલો સરસ છે ? આપકાલમાં આપેલા વચનનું ઉન્નતિકાલમાં યથાસ્થિતપણે પાલન કરનારા કેટલા ? છતાં આ તો પોતે જ પોતે આપેલા વચનને સંભારી આપે છે, સામો
ભક્ત શ્રી બિભીષણ અને નિસ્પૃહ શ્રી રામચન્દ્રજી...૧
૬