________________
૨૩
અયોધ્યાભદ-૫ શિયાળો
ઓતપ્રોત જીવન. એકાંતે આજ્ઞામય કેઈનું જીવન હોય, તો તે સાધુઓનું જ જીવન છે. ખાવા – પીવા – પહેરવા - ઓઢવા – સૂવા - ઉઠવા વગેરે બધાના સંબંધમાં સાધુઓને માટે બંનેય પ્રકારના વિધાનો દ્વારા જ્ઞાનીઓએ સાધુઓના જીવનને એકાંતે આજ્ઞાથી નિયંત્રિત બનાવી દીધું છે.
ગૃહસ્થોને માટે એમ નથી. ગૃહસ્થોને માટે પણ અમુક પ્રકારનાં નિષેધ-વિધાનો અને અમુક પ્રકારનાં વિહિત-વિધાનો જરૂર ફરમાવેલાં છે, પરંતુ એમાં ગૃહસ્થાવાસમાં રહેલા આત્માઓથી થતી બધી જ ક્રિયાઓનો સમાવેશ થઈ જતો નથી. એવી કેટલીય ક્રિયાઓ છે કે જે એકાંતે આચરણીય ગણાય; તે છતાં તે ક્રિયાઓ કરવી જ જોઈએ એવી ગૃહસ્થોને આજ્ઞા નહિ. એ જ રીતે એવી કેટલીક ક્રિયાઓ છે કે જે ત્યજવા યોગ્ય જ છે છતાં તે ત્યજવી જ જોઈએ એવી ગૃહસ્થોને માટે ગૃહસ્થધર્મની અપેક્ષાએ આજ્ઞા નહિ.
ગૃહસ્થોની ઘણી ક્રિયાઓ એવી છે કે જે નિષેધવિધાન અને વિહિતવિધાન બંનેમાંથી બાતલ રાખવામાં આવેલી છે. ક્રિયા પોતાના
સ્વરૂપે ત્યજવા જેવી હોવા છતાં પણ તે ત્યજવી જ એવી અગર તો ક્રિયા પોતાના સ્વરૂપે આચરવા જેવી હોવા છતાં પણ તે આચરવી જ એવી ગૃહસ્થોને માટે ગૃહસ્થ ધર્મને આશ્રયીને આજ્ઞા નહિ, એનું કાર ણ શું ? કારણ એ જ કે ગૃહસ્થાવાસમાં રહેલાને માટે તે તે ક્રિયાઓનો પરિત્યાગ અને તે તે ક્રિયાઓની આચરણા શક્ય નથી; હવે જે ક્રિયાઓનો પરિત્યાગ અગર તો પરિપાલનની આજ્ઞા ફરમાવવામાં આવે તો પરિણામ કેવું આવે ? કહો કે, તેમ થાય તો તેનું પરિણામ વિરાધનામાં આવવા સિવાય બીજું આવે જ નહિ અને એવું પરિણામ આવવા દ્વારા એ જીવોનું અકલ્યાણ થાય એ સ્વભાવિક હોવાથી, અનંત ઉપકારી અને સ્વ - પરના વાસ્તવિક હિતના જાણ મહાત્માઓ તેવી આજ્ઞા કરે જ નહિ તે સ્વાભાવિક છે. ગૃહસ્થધર્મને અંગે કેટલીક વાતો નિષેધવિધાને ય નહિ
અને વિહિતવિધાને ય નહિ ગૃહસ્થાવાસમાં રહેવાને માટે પરણવાના નિષેધરૂપ આજ્ઞા ખરી કે નહિ ?
