________________
ઉત્તમ આત્માઓથી ભરેલું આ કુટુંબ છે. શ્રી ભરતજી રાજા છે પણ તેમનામાં રાજાપણાનો ગર્વ નથી. વડિલ બંધુને પિતાતુલ્ય માનવામાં તેમને સંકોચ નથી ખરેખર, આવા આત્માઓનાં ચરિત્રો મનન કરવા જેવા હોય છે.
અહીં પ્રસંગ પામીને આપણે પૂર્વ પ્રસંગો જોઈ રહ્યા છીએ, તો થોડુંક વધારે પણ જોઈ લઈએ. શ્રી રામચંદ્રજી રાજપાટ છોડીને વનવાસ કરવા નીકળ્યા, ત્યારે શ્રીમતી સીતાદેવીને પૂછ્યું પણ નથી; છતાં શ્રીમતી સીતાજી વનમાં પણ પતિની સાથે જ જવાને તૈયાર થઈ ગયા છે. એ મહાસતીએ હક્ક લડત કરી નથી. સારા કામમાં તો જેને પવારે પોતે, તેની પાછળ જવું એજ સતીનો હક્ક. પહેલા પિતા કે પહેલાં સ્ત્રી? પિતાની આજ્ઞા પાળવામાં સ્ત્રીને પૂછવાનું હોય ? આજ્ઞા પુરૂષો તો એ માટે સ્ત્રીને પૂછે ન પૂછે તો સ્ત્રી વાંધો પણ લે.
શ્રીમતી સીતાજી અને કૌશલ્યા સાસુ-વહુની ઉત્તમતા
શ્રીમતી સીતાજીએ જ્યારે પોતાની સાસુની આજ્ઞા માંગી, ત્યારે સાસુએ વહુને ખોળામાં લઈ લીધી અને અશ્રુઓ વહાવતાં કહ્યું કે, તારા જેવી સુકુમાર અને જન્મથી જ સુખમાં ઉછરેલીને વનમાં વાની હું આજ્ઞા કેમ આપું ? અને પતિની પાછળ જતી સતીને હું રોકુંય શી રીતે ?" આ શબ્દોની પાછળ કેટલો બધો વાત્સલ્યભાવ રહેલો છે. એ જુઓ ! સાસુ-વહુ વચ્ચેની આ મીઠાશ જેવી તેવી નથી. | શ્રી લક્ષ્મણજી જ્યારે પોતાની માતા સુમિત્રાની પાસે આજ્ઞા લેવા ગયા ત્યારે ધીરજ ધરીને સુમિત્રા કહે છે કે “વત્સ ! તને શાબાશ છે, મારો દીકરો આવો જ હોય. હવે તું વિલંબ ન કર, કારણકે રામ મને નમસ્કાર કરીને ક્યારનાએ ગયા છે.” શ્રી લક્ષ્મણજી પણ પોતાની માતાની આવી આજ્ઞા સાંભળીને ખૂબ આનંદમાં આવી જાય છે અને કહે છે કે “માતા ! તને ધન્ય છે. તું જ ખરેખરી માતા છે !” એ જ શ્રી લક્ષ્મણજી જ્યારે શ્રી રામચંદ્રજીની માતા અપરાજિતાદેવી કૌશલ્યાની પાસે આજ્ઞા માગવા ગયા ત્યારે અપરાજિતાદેવીએ રડતાં રડતાં કહાં કે "હે વત્સ ! મંદભાગ્યા હું તો મરી ગઈ છું, કારણકે તું પણ મને છોડીને વનમાં જાય છે. શ્રી રામના વિરહથી પીડિત એવી મને આશ્વાસન આપવાને તું એક તો અહી જ રહે, તારે જવાનું નથી.” આમ છતાં પણ
તૈલપાત્ર ધારક-શ્રેષ્ઠીપુત્ર.૯
પણ ૨૦૭