________________
એવું દુ:ખ બીજા કોઈ કારણે અજ્ઞાનીના હૈયામાં ઉત્પન્ન થઈ જાય, તો તે જીવી ન શકે; પણ સમ્યગ્દષ્ટિ તો વિવેકી હોય છે, એટલે એનું દુ:ખ અનર્થકારક નિવડતું નથી. એ તો કર્મની સત્તાને સમજે, એટલે મૂંઝાયા વિના હાનિકરને ત્યજ્વાનો અને હિતકરને સ્વીકારવાનો શક્ય પ્રયત્ન તે કર્યા જ કરે.
શ્રી ભરતજી સંસારના ભયથી ઉદ્વિગ્ન બન્યા હતા. સમભાવને પ્રધાનતા આપીને સમભાવ કેળવવાનો ઉપદેશ આપનારા
ઉપકારીઓએ પણ ઉદ્ગિગ્નપણાને વખાણ્યું છે. આ ઉદ્વિગ્નપણું એ એવું છે કે પરિણામે સમતા આવે અને ઉદ્વિગ્નપણાની જડ ઉખડી જવા પામે. એકલું ઉદ્વિગ્નપણું સારું નથી, ઉદ્વિગ્નપણાથી પર બની જવું એ જ ડહાપણ છે, પણ આ જાતનું ઉદ્વિગ્નપણું આત્માને ઉન્નતદશાએ પહોંચાડનારૂં છે. કારણ ?
સભા : પ્રશસ્ત છે માટે ?
પૂજ્યશ્રી : આ વિવેક શીખવા જેવો છે. આજે પ્રશસ્ત અને અપ્રશસ્ત વચ્ચેનો ભેદ ઘણા જાણતા નથી અને એથી કેટલીવાર મુંઝાય છે. અપ્રશસ્ત હેય છે અને પ્રશસ્ત ઉપાદેય છે; કારણકે પ્રશસ્તમાં એ ગુણ છે કે આત્માને એ લાભ જ કરે છે. પ્રશસ્ત ક્યાય એ શું છે ? કષાય અગ્નિ સમાન છે, પણ પ્રશસ્ત કષાય કર્મના સમૂહને બાળનારો અગ્નિ છે. પ્રશસ્ત કાયને પણ કષાયના નામે નિંદનારાઓ અજ્ઞાન છે. રાગ અને દ્વેષ કષાયમાંથી જ જન્મે છે, તો કષાયના નામે દેવ-ગુરુ-ધર્મના રાગને નિષેધાય? અજ્ઞાનાદિના દ્વેષને નિષેધાય? નહિ જ. એ જ રીતે શ્રી ભરતજીનું આ ઉદ્વિગ્નપણું પણ પ્રશસ્ત છે અને એથી અનુમોદનાને પાત્ર છે.
ધર્મને પામેલ આત્મા હંમેશા સુખી જ હોય ‘અમારામાં એવું પ્રશસ્ત ઉદ્વિગ્નપણું ક્યારે આવે ?' એ તમારો મનોરથ હોવો જોઈએ. સંસારના ભયથી ઉદ્વિગ્ન બન્યા વિના ધર્મની વાસ્તવિક આરાધના નહિ થઈ શકે. સંસારને ભયરૂપ માની અને
O O
ઉત્સવમય અયોધ્યામાં જુદા પઢતાં શ્રી ભરતજી...પ
૮૯
