________________
૮૮ જ્ઞાનીઓ ફરમાવે છે તેમ સંસાર દુઃખમય લાગે, દુઃખફલક લાગે અને દુઃખપરંપરક લાગે.
સંસારને દુ:ખમય માનનારો, દુ:ખ ફળવાળો માનનારો અને દુ:ખની પરંપરાવાળો માનનારો સંસારમાં રહ્યો હોય અને વિરતિ ૧ આચરી શકતો હોય ત્યારે એના હૃદયનું દુ:ખ માપ વિનાનું હોય છે. સમજે, માને અને સારું લાગે, તે આચરી શકે નહિ તેમજ હાનીકારક લાગે તે છોડી શકે નહિ, એટલે પોતાની હાલત તેને ચિંતાતુર બનાવ્યા વિના રહે જ નહિ. હાનિકારક માનવા છતાં છોડાય નહિ અને હિતકર
n-cÛ
.ઓશીયાળો અયોધ્યા.
માનવા છતાં લેવાય નહિ, ત્યારે માનવું પડે કે એવી બિમારીથી એ જકડાયેલો છે કે એને માટે હાનિકારકનો ત્યાગ અને હિતકરનો સ્વીકાર વર્તમાનમાં અશક્ય છે. વાત એ છે કે એના હૃદયમાં એ દશા કેટલી દુ:ખદ બની હોય? જ્યારે જ્યારે એ વિચાર કરે ત્યારે ત્યારે પોતાને એ પામર માને, નિ:શ્વાસ મૂકે અને અવસરે એને પોતાની પામરતાને કારણે રડવું આવે એય શક્ય છે. હીરાની કિંમત જાણનારો આદમી હીરો જોઈ શકે પણ લઈ ન શકે એ ક્યારે બને ? કહો કે એવા બંધનમાં પડ્યો હોય કે એનાથી લઈ શકાય તેમ ન હોય તો જ ન લે.
સમ્યગ્દર્શન એટલે અનંતકાળના મહાઅજ્ઞાનનો નાશ સમ્યગ્દષ્ટિ દુ:ખીયે એવો અને સુખીયે એવો. દુ:ખી એ માટે કે જાણવા અને માનવા છતાં પણ હાનિકારક વસ્તુના સંસર્ગથી મૂકાઈ હિતકર એવી વસ્તુનો સ્વીકાર થઈ શકતો નથી; સુખી એ માટે કે સ્વ અને પરનો જે ભેદ અનંતકાળમાં નહોતો જણાયો તે જાણી શકાયો, તેમજ સુખ અને દુ:ખના સ્વરૂપ તથા નિદાનનો જે ખ્યાલ અનંતકાળમાં નહોતો આવ્યો તે ખ્યાલ પામી શકાયો. અનંતકાળનું એ મહા અજ્ઞાન ટળ્યું એનો આનંદ, પણ એટલું મહા અજ્ઞાન ટળી જવા છતાં અને વસ્તુના સ્વરૂપનો સાચો ખ્યાલ આવવા છતાં પણ સંવર અને નિર્જરા માટેની ક્રિયાઓ જોઈએ તેટલી ન થાય તેમજ આશ્રવની ક્રિયાઓ ચાલુ રહે, એનું એને દુ:ખ ઓછું ન હોય; દુ:ખ તો એવું કે જો
