________________
દશાનો વિચાર કરતાં શીખો
આ બધી વસ્તુઓનો દરેકે અવશ્ય વિચાર કરવો જોઈએ. પારકાના જીવનનો રસ અને પોતાના જીવનની ઉપેક્ષા પોતાનાં જીવનમાં એક પણ ગુણ લાવી શકે નહિ અને દુર્ગુણ કાઢી શકે નહિં. પણ જો ગુણ કેળવવો હોય અને દુર્ગુણને કાઢવો હોય તો કોઈપણ રીતે પોતે પોતાનું જીવન તપાસતાં શીખી વું જોઈએ. મહાપુરુષો થયા તે પણ હતા તો માણસ જ ને ? તેઓએ જે ક્યું તે શક્તિના પ્રમાણમાં, આપણે પણ કેમ ન કરી શકીએ ? અને અધમ પુરુષોએ જે કર્યું તે આપણે સામગ્રીના અભાવે જ ન કરી શકતા હોઈએ તો આપણે પણ અધમ જ કહેવાઈએ ને ? લોક કહે કે ન કહે, પણ અંતર તો કહે ને ? માટે અંતરની સાથે પોતાની દશાનો વિચાર કરતાં શીખવું જોઈએ.
જેઓ અંતરની સાથે આવો જરૂરી વિચાર નથી કરતા, તેઓ કાંઈ સાધી શકે એમ તમને લાગે છે ? કોઈએ સાધ્યું કે કોઈ ડૂબ્યા, એમાં તમને મળ્યું શું ને તમારું ગયું શું ? તમારા જીવન ઉપર એની અસર થવી જ જોઈએ. એમ થઈ વું જોઈએ કે અહા! વિષયાધીનતા કેવી કારમી છે કે એક સ્ત્રીને પતિનો, શીલનો, પુત્રના મૃત્યુનો અને પાપનો વિચાર ભૂલાવે છે. તેમજ ભયંકર અસત્યનું સેવન કરાવે છે, આવો વિચાર કરવાની સાથે જેમ બને તેમ ી વિષયવૃત્તિથી વિરામ પામવાને માટે પ્રયત્નશીલ બનવું જોઈએ.
વિવેકપૂર્વકનો ઉત્તર
આપણે એ જોઈ ગયા કે ચન્દ્રણખા પોતાના પુત્ર શંબૂકના હણનારને શોધતી આ તરફ આવી હતી, પણ નેત્રાભિરામ શ્રી રામચંદ્રજીને જોતાં જ વિષયક્રીડા કરવાની ઇચ્છાને તે વિવશ થઈ ગઈ, આથી તેણે નાગકન્યા જેવું કન્યારૂપ પોતાનું બનાવ્યું અને શ્રી રામચંદ્રજીના પ્રશ્નના ઉત્તરમાં તેણે તદ્દન બનાવટી બીના કહી. બે ીકરાની માતા હોવા છતાં તેણે પોતાની જાતને કુલીન કન્યા તરીકે ઓળખાવી અને પોતે રાવણની બહેન હોવા છતાં પણ અવન્તિના રાજાની પોતે પુત્રી છે એમ કહ્યું. પરંતુ શ્રી રામચંદ્રજી અને શ્રી
(૧૯
વિષય-કષાયની આધીનતા અને નિર્મળ વિવેક...૮
