________________
ઉદાર શૂરવીર અને રૂપવાન છે પરંતુ ગંગાને જેમ ભગીરથ, તેમ મારે એ પિતાતુલ્ય છે. મારી સન્મુખ આ અન્ય ભૂપતિઓ પણ છે પરંતુ એઓ તો, તારા જેમ ચંદ્રમાના અને ગ્રહો જેમ સૂર્યના સેવકો છે એમ, ઉદાયનના સેવકો છે. એવા એકાદ સેવકરાજાને મારા પતિ તરીકે સ્વીકારું એમાં મારી ખ્યાતિ નહીં થાય કેમકે ધણીને નામે અશ્વનું મૂલ્ય અંકાય છે. માટે હવે શ્રેષ્ઠ ભૂપતિ તો ચંડપ્રદ્યોતરાજા છે એ મારો ભર્તાર થાઓ એમ ચિંતવીને એણે એક ગુટિકા મુખમાં નાખી. માગીએ એટલું મળે એમ હોય ત્યારે શા માટે ઓછું માગવું એ કહેવત જ એણે તો ધ્યાનમાં રાખી.
વળી એક વખત ગુટિકાના પ્રયોગથી સુંદર રૂપ થયું એટલો લાભ થયો એટલે લોભ વધ્યો અને સુંદર ભર્તાર મેળવવાને માટે પ્રયાસ આદર્યો. મુખમાં ગુટિકા નાખી એટલે એના અધિષ્ઠાયક પેલા દેવતાએ, રૂપસુંદરી બનેલી દેવદત્તાનું ચિંતવેલું સિદ્ધ કરવાને માટે અવંતિપતિ-ચંડપ્રદ્યોત રાજા પાસે જઈ, દૂતીકાર્ય કર્યું પેલી દેવદત્તા દાસીના રૂપસૌંદર્યનું ઉત્કૃષ્ટ વર્ણના કર્યું કે-હે રાજન્ ! એની આગળ તારું સમસ્ત અંતઃપુર કશી ગણત્રીમાં નથી. કેમકે એને પગને અંગુઠે બાંધેલી પણ અન્ય સ્ત્રી શોભતી નથી. આ સાંભળીને ચંડuધોતનરાજા સધ એનાં દર્શન કરવા અત્યંત ઉત્કંઠિતા થયો; વિદ્વાન માણસ જેમ રમ્ય કથા કહેવાતી હોય એને વિષે ઉત્કંઠિતા થાય છે એમ. એણે તો સત્વર એક દૂતને એની પાસે મોકલ્યો, કેમકે મોટા માણસો, સ્વાર્થ હોય છે ત્યાં નાના-નાના પણ યાચક બને છે. એ દૂતે જઈને રૂપસુંદરી બની ગયેલી પેલી દાસીને કહ્યું-અમારો સ્વરૂપવાન રાજા ચંડપ્રદ્યોત તારાપર મોહિત થયો છે; અને તારી સાથે સુખ ભોગવવા ઈચ્છે છે, એના ઉત્તરમાં એ કિન્નર કંઠીએ મધુર સ્વરે કહ્યું- “પ્રદ્યોતન’ એ નામે ખ્યાતિ પામેલા પ્રદ્યોત એટલે પ્રકાશને કોણ ન ઈચ્છે ? પરંતુ એણે પોતે અહીં આવીને મને એનું રૂપ બતાવી જવું જોઈએ. કેમકે બજારમાં પણ જે વસ્તુ લઈએ છીએ એ એનો રૂપરંગ જોયા પછી જ લઈએ છીએ.
દૂતે જઈને આ વૃત્તાન્ત એના સ્વામીને કહ્યો એટલે એ તો એના સૌંદર્યની વાત સાંભળીને અતિ મોહિત થયેલ હોવાથી રાત્રિને સમયે પોતાના
૬૨
અભયકુમાર મંત્રીશ્વરનું જીવનચરિત્ર (ભાગ-૩)
