________________
મહાસાગરનું નામ સાંભળીને જ હોય નહીં એમ. વસતિવાળા ગામમાં કોઈ પણ પ્રજાજનને ઘેર આવી ચઢેલો અજાણ્યો પંથી જન પણ ભોજન પામ્યા વિના જતો નથી. એ દેશની કેટલી પ્રશંસા કરવી ? ત્યાંના વસનારા સર્વ અત્યંત ઋજુપ્રકૃતિવાળા છે. ત્યાં તસ્કર કે શત્રરાજાના સૈન્યનો લેશ માત્ર ભય ન હોવાને લીધે જેવું નામ તેવા જ ગુણવાળું વિતભય' નામનું નગર છે. એ નગરમાં કંપ તો પ્રાસાદના શિખર પર આવેલી ધ્વજાઓમાં જ છે, પાર્ષ્ય પથ્થરમાં જ છે. વળી, તીક્ષ્ણતા ખઞમાં જ, ખળ તલના વિકારમાં જ, બંધન કાવ્યમાં જ, વિયોગ સ્વપ્નમાં જ, ચિંતા ધર્મોપાર્જનમાં જ, વર્ણસંકરતા વિચિત્ર ચિત્રક્રિયામાં જ અને મદ હસ્તિઓમાં જ છે. લોકોમાં એમાંનું કંઈ પણ દોષ જેવું પ્રજામાં ગણો તો ફક્ત એ જ કે સર્વજન પરદુઃખે દુઃખી છે.
એ નગરમાં કમળ જેવાં સુંદર વિસ્તીર્ણ લોચનવાળો, છતાં લોચનની લેશ પણ ઈર્ષ્યા વિનાનો, અન્ય મુક્તિમુનિ જ હોય નહીં એવો ઉદાયના રાજા રાજ્ય કરે છે. કુક્ષત્રિયોએ ત્યજી દીધેલી વીરવૃત્તિ ચોમેરથી આવીને એને જ હર્ષસહિત આલિંગન દઈને રહી છે; એક જ પતિની સ્ત્રી (સતી
સ્ત્રી) પોતાના પતિને આશ્લેષીને રહે છે એમ. એ ઉદાર નરપતિના કમળ પુષ્પસમાન મૃદુ એવા બંને પ્રકારના કરને લીધે એની સર્વ પ્રજા સુખી છે. એનું ચિત્ત વિષયાસક્ત છતાં એ વિષયલંપટ નથી. પરદારાથી નિવૃત્ત છતાં પણ પરદારાસત છે. જેને એકલો ન્યાય જ પ્રિય છે એવા આ રાજાના દેશમાંથી અપમાનિત થઈને અન્યાય તો મુખ બતાવવા ઊભો રહ્યા વિના જ જાણે દેશાંતરમાં જતો રહ્યો છે. વિતભય પ્રમુખ ત્રણસોને ત્રેસઠ નગરોનો, સિંધુસૌવીર આદિ સોળ દેશોના અને મહાસેના વગેરે દશ મુકુટધારી સામંતોનો અધિપતિ છતાં એ અન્ય રાજાઓ પર પણ વિજય મેળવ્યા કરે છે.
૧. ખળ=(૧) તલનો ખોળ, (૨) બળ પુરુષ. ૨. (૧) મૃદુ-કોમળ કરહસ્ત; (૨) મૃદુ-હળવો કર-વેરો. ૩. વિષય (૧) રાજ્ય, દેશ; (૨) કામભોગ. ૪. પરદાનાસકત શત્રુને રંજાડવામાં આસક્ત.
૩૬
અભયકુમાર મંત્રીશ્વરનું જીવનચરિત્ર (ભાગ-૩)
