________________
સુંદર વિનોદોમાં કાળ વ્યતીત કરતો.
એકદા સુવર્ણસિંહાસને આરૂઢ થયેલા એ ગર્વિષ્ટ નરપતિએ સભા સન્મુખ હાસ્યપૂર્વક પ્રશ્ન કર્યો “મનુષ્યો કેટલાક ધર્મિષ્ઠ હોય છે અને કેટલાક પાપિષ્ટ પણ હોય છે. તો કહો કે એ બેમાં વિશેષ સંખ્યા કોની હશે ?” બુદ્ધિસાગર અભયકુમાર તો નિરૂત્તર રહ્યો, પણ શેષ સભાજનોએ ઉત્તર આપ્યો “હે નાથ ! પાપિષ્ઠ વિશેષ હોય છે; ધર્મિષ્ઠ જીવ ઓછા હોય છે. કેમકે બજારમાં પણ રૂ-કપાસના ઢગલાને ઢગલા દેખાય છે, અને રત્નાદિક અલ્પ હોય છે.” પછી અત્યન્ત વિચારશીલ અભયકુમાર મૌનનો ભંગ કરીને બોલ્યો “હે પિતાજી ! એ કથન અસત્ય છે; ધર્મિષ્ઠ વિશેષ હોય છે ને પાપિષ્ઠ ઓછા હોય છે.” અહો ! નિશ્ચયે કોઈક સૂરિઓ જ એના જેવા (બુદ્ધિશાળી) હશે. એણે વિશેષ ઉમેર્યું કે “હે તાત ! જો મારું વચન સત્ય નથી એમ કહેતા હોય તો બહેતર છે કે સભાજનો સત્વર પરીક્ષા કરે, કારણકે પરોક્ષ જ્ઞાન વડે જ આ સર્વેજનો કહે છે. સત્ય વાત તો પ્રત્યક્ષ પ્રમાણવાળી હોય એજ કહેવાય.” એ સાંભળી સૌ કહેવા લાગ્યા “હે સ્વામિન ! એમ જ કરો, સત્વર પરીક્ષા કરો.” અથવા તો શ્રેષ્ઠ સમૃદ્ધિવાળા સ્વામીને કયો સેવક “ચિરંજીવ, ચિરંજીવ” એમ નથી કહેતો ?
અભયકુમારે પણ પછી પોતાનું કથન સત્યતાવાળું છે એવું સિદ્ધ કરવાનો એક વિચિત્ર યુક્તિ રચી; એક શંખના વર્ણસમાન ઉજ્વળ અને બીજું મેઘના વર્ણ જેવું કૃષ્ણ-એમ બે દેવાલયો બંધાવ્યા; તે જાણે સજ્જનની કીર્તિ અને દુર્જનની અપકીર્તિનાં સ્મરણ-સ્તંભો ચિરકાળે પ્રકટ થયાં હોય નહીં ! પછી નિત્ય એકજ માર્ગે ઊભા રહીને એણે દાંડી. પીટાવીને ઉદઘોષણા કરાવી કે નગરમાં જે જે ધર્મિષ્ઠ માણસો હોય એમણે સર્વેએ હસ્તને વિષે બળી લઈને સત્વર વિના શંકાએ, હંસપક્ષીઓ, માનસ સરોવરે જાય છે તેમ શ્વેત દેવાલયમાં જવું; અને જેઓ પાપિષ્ઠ હોય એમણે શંકર એટલે ભુંડ પંપૂર્ણ ખાબોચીયાએ જાય છે એમ કૃષણવર્ણા દેવાયમાં જવું.
અભયકુમારની એ પ્રકારની આજ્ઞા સાંભળીને તરત જ પુષ્કળ અભયકુમાર મંત્રીશ્વરનું જીવનચરિત્ર (સર્ગ દશમો)
૧૭
