________________
જવા લાગ્યા. એમનામાં એક આકાશગામી વિધાધર હતો એ પણ જવા તૈયાર થયો. પરંતુ આકાશમાં ઊડવાનો પ્રયત્ન કરતાં તે સધ નીચે ભૂમિ પર પડ્યો. જેમ તોફાનમાં સપડાઈ ગયેલું નાવ ઉછળીને પાછું પાણી પર, પડે છે એમ ઊડવા જતાં નીચે પડી ગયો. એટલે એ વિદ્યાધરનું મુખ નિસ્તેજ થઈ ગયું. એ સમજી ગયો કે એને પોતાની વિદ્યાનું વિસ્મરણ થયું છે. એણે વિશેષ વિશેષ પ્રયત્ન કરી જોયા પરંતુ સર્વ નિષ્ફળ ગયા. એટલે તો જાણે એ ઠરી જ ગયો. આમ બન્યું એ જોઈને શ્રેણિક નરેશ્વરે ત્રિકાળજ્ઞાની પ્રભુને પ્રષ્ન કર્યો-હે જિનદેવ ! પાંખો પૂરી ન આવી હોવાને લીધે પક્ષી અને મહાવાયુને લીધે વહાણ ઊંચે ચઢે છે ને સદ્ય પાછું પડે છે એવું આ ખેચર-વિદ્યાધરને થાય છે એનું કારણ શું ?
ભગવંતે ઉત્તર આપ્યો-એને એની આકાશગામિની વિદ્યાના પાઠનું વિસ્મરણ થયું છે માટે એમ થાય છે. બેમાંથી એક ઔષધની ગેરહાજરી હોય છે તો પ્રવીણ વૈદ્યનો પ્રયોગ પણ ક્યાં ફળીભૂત થયો દીઠો ? પણ આવી વિદ્યા અને એના મંત્ર ઐહિક સુખને આપનારા છે ખરા, પણ એટલા માટે જિનધર્મનું તંત્ર, હીન અને વ્યર્થ છે એમ ગણી એને ઉવેખી એ મંત્રોના પાઠની પાછળ સુજ્ઞજનોએ આગ્રહ રાખવો નહિ. આત્મહિતૈષી જીવ એવી વિદ્યાપ્રાપ્તિ માટે પ્રયત્ન પણ કરે નહિ. કારણકે અધિક વિદ્યા રસલોલુપી જીભની જેમ અનેક અનર્થોનું મૂળ છે. જુઓ, કોઈ મૂર્ખજનો કદાપિ ભવભયભંજન શાસ્ત્રસૂત્રોનો અભ્યાસ કરતાં એકાદ અક્ષર મૂકી દે અથવા એકાદ અક્ષર નવો ઉમેરી દે તો વૃષપ્રાહિમાની એ પદનો જેમ અર્થભેદ થઈ જાય છે તેમ, જિનભગવાને ઉપદેશેલાં અનુષ્ઠાન-ક્રિયામાં પણ ભેદ પડી જાય છે અને એમ થવાથી જ્ઞાનના સુખરૂપી મુક્તાફળની દેનારી મુક્તિ પણ દુષ્માપ્ય બને છે. અને એમ થવાથી જ્ઞાનના સુખરૂપી
૧. આ પદમાં વૃષ (ઔષધિ વિશેષ), પ (કમળ) અને હિમાન (હિમઠાર) એ ત્રણ શબ્દ છે. એ પદનો અર્થ એવો નીકળે કે વૃષ અને પદ્મને જેમ હિમા (દઝાડે છે-બાળી નાખે છે) તેમ... મુર્ખ માણસ એ પદને વૃષ, વૃષય, પ, મહિમા, માની કંઈ એવી રીતે છુટું પાડીને અનર્થ કરે. અભયકુમાર મંત્રીશ્વરનું જીવનચરિત્ર (સર્ગ દશમો)
૧૫
