________________
(૨૭) ભાવાર્થઆ જગતમાં સર્વ પુરૂષાર્થોમાં ઉત્તમ, સઘળા સુખનું કારણ, અર્થ અને કામ એ બેજ પુરૂના પુરૂષાર્થો છે. जइलच्छीवसइ घरे पियाणु कूली सुकित्ति भूबलए । ताइच्छेवनराणं सग्गो मुखो असुहहेऊ ॥ २ ॥
ભાવાર્થ-જેના ઘરમાં લક્ષમી રહેલી હોય તે માણસ સવને પ્રિય તથા અનુકુળ થાય છે. તે માણસની કીતિ આ જીવે ત્યાં સુધીજ વિષયસુખ છે. બળી ભસ્મ થએલા દેહનું અહીં ફરીથી આવવું શી રીતે ઘટી શકે.
ઇત્યાદિ કારણથી સિદ્ધ થાય છે કે જે ઈદ્રિયગોચર છે તેજ તાવિક છે. મતલબ કે બીજા સુખ કલ્પિત છે.
હવે પ્રમેય પ્રમાણુ બંને કહે છે, पृथ्वी जलं तथा तेजो, वायुर्भूत चतुष्टयं ॥ आधारो भुमि रेतेषां, मानं त्वक्षजमेवहिं ॥ १ ॥
અથ–૧. પૃથ્વી, ૨. જલ, ૩. અગ્નિ, ૪. વાયુ આ ચાર ભૂત છે. આ ચારેની આધાર પૃથ્વી છે. અને કોઈ જગોએ એ પણ પાઠ છે કે “ ચૈતન્ય ભૂમિ રેતેષાં” આ ચારેને ચૈતન્ય ભૂમિ કહે છે. આ ચારેના એકત્ર રસથી ચૈતન્ય ઉત્પન્ન થાય છે. વળી આ ચાર્વાક મતમાં આ ચારે ભૂત પ્રમાણુની ભૂમિકા, પ્રમાણને વિષય તાવિક છે. તેમજ આ મતમાં પ્રમાણ તે એક પ્રત્યક્ષજ છે.
