________________
શ્રેણિ પ્રતર અને ઘનનું સ્વરૂપ
છે
} સરખા માપવાળો આકાર કરવો તે પદાર્થનો ઘન કહેવાય છે."
લોકાકાશનો ઘન બનાવવાની રીત લોકના મધ્યભાગમાં ચૌદરાજ લાંબી અને એક રાજ પહોળી એક રાજવાડી ત્રસનાડી છે. સર્વત્રસજીવો તેમાં રહે છે માટે તેને ત્રસનાડી કહેવાય છે. તે ત્રસનાડીનો દક્ષિણ દિશાનો અધોલોકનો ભાગ નીચે ત્રણરાજ પહોળો છે. ઉપર સાંકડો અને સાત રાજ ઉંચો છે. તે ઉપાડીને ત્રસનાડીની ઉત્તર દિશાએ વિપરીતપણે જોડીએ એટલે કે નીચેનો પહોળો ભાગ ઉપર અને ઉપરનો સાંકડો ભાગ નીચે જોડવાથી અધોલોક સાત રાજ ઉંચો અને ચાર રાજ પહોળો થાય છે. જુઓ બીજાચિત્રમાં. નં.-૧, નં.-૨ અને નં.-૩ - તેમજ ઉર્ધ્વલોકમાં ત્રસનાડીની દક્ષિણ દિશાનો ભાગ બે રાજ પહોળો સાત રાજ ઉંચો છે. તેના બહ્મલોકના મધ્યભાગથી બે ભાગ કરી ત્રસનાડીની ઉત્તરદિશા પાસે વિપરીત પણે જોડવા એટલે કે પહોળો ભાગ ઉપર અને નીચે અને સાંકડો ભાગ વચ્ચે સ્થાપન કરવો. આમ કરવાથી ઉર્વલોક ૩ રાજ પહોળો અને સાતરાજ . ઉંચો થાય છે.
જોકે કોઈ ઠેકાણે થોડું ઘણું અધિકું ઓછું હોય તે પોતાની બુદ્ધિએ અધિકું ઓછામાં ભેળવી સરખું કરવું ત્યારપછી લોકનો ઉદ્ઘભાગ ને સંવર્તિત અપોલોકની સાથે જોડાવાથી સાત રાજ પહોળો સાતરાજ લાંબો અને સાતરાજ ઉંચો સમચતુરસ ઘનલોક થાય છે. જુઓ ૩જા ચિત્ર માં ન. ૪-૫-૬-૭-૮ તેમજ ૪થા ચિત્રમાં ૧ થી ૮ નંબર જોડેલા જોવા.
જો કે લોક તો વૃત્ત એટલે ગોળ છે એ ઘન તો સમચતુરસ થયો તેથી વૃત કરવા માટે તેને ૧૯ વડે ગુણી બાવીશ વડે ભાગવાથી કંઈક ન્યુન સાતરાજ વૃત્ત લાંબો પહોળો થાય છે. પણ વ્યવહારથી સાત રાજનો જ ચતુર ઘનલોક જાણવો. ૧. લોકાકાશનો ઘન કોઈદેવ અથવા ઈદ્ર પણ કરે નહિ પરંતુ જીવાદિ પદાર્થોની સંખ્યા સમજવામાં લોકાકાશની શ્રેણિઓ તથા પ્રતિરો બહુ ઉપયોગી છે. તે કારણથી અસત્કલ્પનાએ પણ લોકાકાશનો ઘન બુદ્ધિથી કલ્પવો પડે છે.
202
