________________
અનુભાગબંધના સ્વામી
સ્થિર-અસ્થિર, શુભ-અશુભ-યશ-અપયશના અંતઃ કોડાકોડીથી ૧૦ કોડાકોડી સુધીનો બંધ કરતા મિથ્યાર્દષ્ટિ અને પ્રમત્તસુધીના સમ્યદૃષ્ટિ પરાવર્તમાને બંધ કરતા જીવો જઘન્ય રસ બંધના સ્વામી જાણવા.
પ્રમત્તથી આગળ એકલી શુભ જ બંધાય અને વધારે રસ બંધ થાય.
૧૦ કોડાકોડી અને ૧૫ કોડાકોડીથી અધિક બંધ થાય ત્યારે એકલી પાપ પ્રકૃતિ બંધાય અને પાપ પ્રકૃતિઓનો વધારે રસબંધ થાય. તેથી પરાવર્તમાન બંધ હોય ત્યારે જઘન્ય રસ બંધ થાય.
तसवन्न तेअचउमणु खगइ दुग पणिदि सास परघुच्चं । संघयणागिर नपुत्थी, सुभगिअरति मिच्छ चउ गइआ ॥73 ||
અર્થ :- ત્રસ ચતુષ્ક, વર્ણ ચતુષ્ક તૈજસ ચતુષ્ક, મનુષ્યદ્ધિક ખગતિદ્વિક, પંચેન્દ્રિયજાતિ, ઉચ્છવાસનામ, પરાઘાતનામ, ઉચ્ચગોત્ર, છ સંઘયણ છ સંસ્થાન, નપુંસકવેદ, સ્ત્રીવેદ, સુભગત્રિક દુર્ભગત્રિક એ (૪૦ પ્રકૃતિ) ને ચારે ગતિવાળા મિથ્યાદૃષ્ટિ જીવો જઘન્ય ૨સે બાંધે. ૫૭૩ા
વિવરણ :- ત્રસ ચતુષ્ક એટલે ત્રસ, બાદર, પર્યાપ્તા, પ્રત્યેક, વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ, તૈજસ, કાર્મણ, અગુરુલઘુ, નિર્માણ, મનુષ્યગતિ, મનુષ્યાનુપૂર્વિ, શુભવિહાયોગતિ, અશુભવિહાયોગતિ પંચેન્દ્રિયજાતિ ઉચ્છવાસ, પરાઘાત ઉચ્ચગોત્ર છ સંઘયણ, છ સંસ્થાન નપુસંકવેદ સ્ત્રીવેદ, સૌભાગ્ય, આદેય યશ, દૌર્ભાગ્ય, અનાદેય અપયશ એ ૪૦ પ્રકૃતિ છે. તેમાં પંચેન્દ્રિયજાતિ, ત્રસચતુષ્ક, વર્ણચતુષ્ક પરાઘાત ઉચ્છવાસ તેજસ ચતુષ્ક એ ૧૫ પ્રકૃતિનો જઘન્ય રસ અતિ સંક્લિષ્ટ પરિણામી મિથ્યાર્દષ્ટિ ચારે ગતિના પર્યાપ્તતા સંજ્ઞી બાંધે છે. આ ૧૫ પ્રકૃતિ શુભ છે તેથી તેનો જઘન્ય રસ સંક્લિષ્ટતાથી બંધાય. મનુષ્ય અને તિર્યંચ અતિ સંક્લિષ્ટ થાય ત્યારે નરકગતિ પ્રાયોગ્ય બંધ કરે છે અને નરકગતિની સાથે આ ૧૫ પ્રકૃતિનો બંધ અવશ્ય થાય છે. દેવ તથા ના૨ક અતિ સંક્લિષ્ટ થાય ત્યારે પંચે. તિર્યંચ પ્રાયોગ્ય બંધ કરે છે અને તિર્યંચગતિની સાથે પણ આ ૧૫ પ્રકૃતિનો બંધ થાય છે.
122
