________________
કચ્છમાં પ્રથમવાર મુનિપરિષદ યોજાઈ, પરંતુ જે હેતુથી પરિષદ યોજાઈ તે સાર્થક ન થયો. કારણકે મુનિશ્રી કલ્યાણચંદ્રજી એ નોંધ્યું છે કે, “કચ્છી મુનિઓએ રોટલા ખવડાવીને લાડુ ખાવાની જે ઇચ્છા રાખેલ તે તો પાર ન જ પડી. જયાં મહત્વાકાંક્ષા અને અહંમવૃત્તિ કાંધે ચડી બેઠેલ હોય ત્યાં ધારેલ મુરાદ પાર શી રીતે પડે ? પ્રત્યેક ગચ્છમાં, પ્રત્યેક સમુદાય માં અને પ્રત્યેક વાડામાં પોતાની મહત્તા અને સંકીર્ણતાના અડ્ડા જામેલા હોય ત્યાં શ્રી વીર પ્રભુના શાસનની ઉન્નતિ અને ઉત્કર્ષ સધાય પણ શી રીતે ? ” ૨૦
છતાં આ પરિષદની ચારે તરફ સારી અસર થઈ. ગુજરાતના મહાન વિચારક શ્રી વાડીલાલ મોતીલાલ શાહે પોતાના પત્ર “જૈન હિતેચ્છુ માં ‘જૂનામાં જૂના દેશમાં નવામાં નવો સુધારો.' એ શીર્ષક હેઠળ કચ્છમાં યોજાયેલ મુનિપરિષદ સંબંધી એક ખાસ લેખ લખ્યો હતો. અને એ સંબંધમાં પોતાની ખુશાલી દર્શાવી હતી. ૨૧
એક ધર્મસુધારક તરીકે ગુજરાતમાં શ્રી વાડીલાલભાઇએ પણ અથાગ પ્રયત્નો કર્યા હતાં. ઈ.સ.૧૯૨૭ માં તેમના પ્રમુખપદે મહાવીર - મિશન” ની યોજના અમલમાં મૂકવાની શરતે જૈન કોન્ફરન્સ બિકાનેર માં ભરાઈ હતી. જેનો હેતુ કચ્છમાં યોજાયેલ મુનિપરિષદ જેવો ઉમદા હતો. તે સમયે દરેક જગ્યાએથી આ કોન્ફરન્સ માટે સંદેશાઓ આવ્યા હતા, ત્યારે ગાંધીજીએ સિલોનથી ૮૦ શબ્દોના પ્રલંબ તાર દ્વારા સંદેશો પાઠવ્યો હતો. અત્રે ગાંધીજીના આ તારના શબ્દો આલેખવા જરૂરી છે. કારણકે સમગ્ર જૈન સમાજ માટે તેમાં વિચારવાલાયક મુદ્દાઓ સમાવિષ્ટ કરાયા છે. ગાંધીજીએ સંદેશામાં જણાવ્યું હતું કે, “આજકાલ કોન્ફરન્સોનો રાફડો ફાટ્યો છે. ખરા અર્થમાં ધાર્મિક કોન્ફરન્સ કળી શકાય એવું થવા માટે તો આંતરદૃષ્ટિવાળાં હૃદયોનું જોડાણ જોઇએ. કારણ કે ફક્ત આંતરદષ્ટિવાળી સ્થિતિમાં જ હૃદયનો પડઘો હૃદય પાડી શકે છે. અને એકતા કે એકતારતા પ્રગટી શકે છે. એકબીજાને માટે દોષારોપણ કરવાની રીત છોડી સઘળાઓના દોષો પણ પોતાને માથે લઇ ઊંડું આત્મનિરીક્ષણ કરવું જોઇએ. બુદ્ધિના ઉપયોગપૂર્વક થતી દયાનો સૌથી વધારે હિસ્સો જૈનધર્મમાં છે, એવું અભિમાન જૈન ધરાવે છે. પરંતુ જયારે તેઓના શ્વેતાંબર – દિગમ્બર સંપ્રદાયો પરસ્પર મુફદમાબાજી અને વાળ ચીરવા જેવા બુદ્ધિવાદની લડાઈમાં ઉતરે છે. ત્યારે તેઓમાં ઉક્ત દયાનો અંશ પણ નથી જોવામાં આવતો. આવા ઝઘડાઓ વિકાસ ક્રિયાને રોકે છે. ધાર્મિક દૃષ્ટિએ તો ‘દયા’ તેનું નામ છે કે જેથી
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ- એક દષ્ટિપાત
૫૫