________________
કચ્છમાં આવ્યાં પછીએ ત્રણેયની હઠને કારણે કચ્છના મહારાઓશ્રી દેશળજી પાસે લઇ જવાયાં અને મહારાઓશ્રીએ જાતે ત્રણેને સમજાવ્યાં, દમદાટી આપી. આ પરિસ્થિતિમાં બે યુવાન ઢીલા પડ્યા. ભાણાભાઇ અને વેરશીંભાઇ. પણ હેમરાજભાઇ ટકી રહ્યા. મહારાઓશ્રીએ હેમરાજભાઇને જેલની કોટડીમાં પુરાવ્યાં અને ‘“હઠ છોડે નહીં ત્યાં સુધી એને બહાર કાઢવો નહીં.’’ એવો આદેશ આપ્યો. પણ તેની દ્રઢતા જોઇ રાઓશ્રી દેશળજીએ તેના પિતા ભીમશીભાઇને કહ્યું : આ છોકરો નોખી માટીનો છે, એને જેમ કરવું હોય તેમ કરવા દેજો. અંતે હેમરાજભાઇ બીજી વખત શ્રી હર્ષચંદ્રસૂરિજી પાસે દીક્ષા લેવા ગયાં. પણ આ વખતે તેને દીક્ષા ન આપી. શા માટે ન આપી તે વિશે કોઇ ઉલ્લેખ પ્રાપ્ત થતો નથી. પણ હેમરાજભાઇની સેવાપ્રવૃત્તિ એક સાધુ જેવી જ રહી હતી.
શ્રી કુશલચંદ્રજીએ પાર્શ્વચંદ્રગચ્છમાં સંવેગી સાધુ સંસ્થાનો પુનરારંભ કર્યો. તેમ તેમણે સાધ્વીસંઘની પણ પુનઃનવરચના કરી. કચ્છમાં તે સમયે સાધ્વીસંઘ હતો જ નહીં. પાર્શ્વચંદ્રમાં પણ નહોતો. સર્વપ્રથમ કચ્છ-કોડાયના ત્રણ બહેનોએ સં. ૧૯૪૭ (ઇ.સ.૧૮૯૧) માં જામનગર મુકામે તેઓશ્રીના હસ્તે દીક્ષા લીધી. તેમનાં નામ પડ્યા : શિવશ્રીજી, જ્ઞાનશ્રીજી અને હેમશ્રીજી.પ
€
શ્રી ભ્રાતૃચંદ્રસૂરિજીએ નોંધ્યું છે કે, જ્યારે તેઓ માંડવીમાં ચાતુર્માસ રહેલા ત્યારે સંઘમાં સંપ જોવા મળતો હતો. અને ભુજમાં મંત્રી-દરબારી અને શાસક પણ જૈનમુનિઓ નો આદર કરે છે. ત્યારબાદ તેઓ મોટીખાખરમાં પણ ચાતુર્માસ કરેલો. શ્રી ભ્રાતૃચંદ્રસૂરિજી ના વિશિષ્ટ વ્યક્તિત્વથી અને સાધુત્વથી પ્રભાવિત થયેલા કચ્છના મહારાજાના વિદ્વવમંડળે ભુજમાં સં. ૧૯૪૨(ઇ.સ.૧૮૮૬) માં તેમને ‘ભારતભૂષણ’ ના બિરુદથી બિરદાવ્યાં હતાં અને નગરશેઠ સાકરચંદ પાનાચંદ તથા વકિલ વિસનજી માનસંગ અને મોણસી ઓધવજી ઇત્યાદિ આગેવાન ગૃહસ્થોની વિનંતી સ્વીકારી સં.૧૯૪૩ (ઇ.સ.૧૮૮૭) નું ચોમાસું ભુજમાં જ કર્યું હતું. અને જ્યારે તેઓ અબડાસા ગયાં ત્યારે ત્યાં કચ્છી દશા ઓશવાળની જ્ઞાતિમાં જે રાગદ્વેષ હતા તે દૂર કરવાનું કાર્ય શ્રી ભ્રાતૃચંદ્રસૂરિજીએ કર્યું હતું.૯
કચ્છમાં ધાર્મિક એકતા મજબુત કરવામાં શ્રી વ્રજપાલજી સ્વામીનું સ્થાન પણ ચિરસ્મરણીય છે. શ્રી વ્રજપાલજી સ્વામી કચ્છનાં આઠકોટિ મોટીપક્ષ
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ - એક દૃષ્ટિપાત
૪૯