Kutchhma Jain Sanskriti Ek Drushtipat

SR No.: 022690
Original Sutra Author: N/A
Author: Nita Thakar
Publisher: Nita Animesh Thakar
Publication Year: 2005
Total Pages: 170
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 18

૧. પૂર્વ ભૂમિકા
ધર્મ સમાજનું એક અતિ આવશ્યક અંગ રહ્યું છે. તેની ઉત્પતિનો આદિકાળ ઐતિહાસિક દ્રષ્ટિથી અજ્ઞાત છે. સમાજવિજ્ઞાનની દ્રષ્ટિએ જ્યારથી માનવનું અસ્તિત્વ છે ત્યા૨થી ધર્મના અસ્તિત્વનો સ્વીકાર કરવો જ પડશે. સંસારનાં કોઇપણ ખૂણામાં શિક્ષિત અથવા અશિક્ષિત માનવનો સ્વભાવતઃ કોઇપણ વર્ગ એવો નહી હોય જેને પોતાનો કોઇ ધર્મ ન હોય. ધર્મહીન સમાજનાં જીવનમાં સમતુલા નથી રહી શકતી પછી તે વિચારમૂલક હોય કે આચારમૂલક'. ધર્મનું તત્વતો સુસ્પષ્ટ છે. તે મૈત્રીભાવનો વિકાસ, પરોપકારી વર્તન અને શવિભૂષિતવૃત્તિ જેવાં લક્ષણો ધરાવે છે. અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અને નિર્લોભતા એ શિષ્ટસમ્મત જગન્માન્ય સાર્વજનિક ધર્મ છે.
ધર્મની જેમ સંસ્કૃતિની પણ અનેક પરિભાષાઓ કરવામાં આવી છે. ડૉ. પી. જે. મજમુદારના મતે સંસ્કૃતિની ૧૧૬, પરિભાષાઓ આજ સુધી થઇ ચૂકી છે. અને હંમેશા નવીન નવીન પરિભાષાઓ રચાય છે. તેથી સંસ્કૃતિને એક જ વાક્યમાં સમજવી એ અસંભવ નહીં તો કઠિનતો જરૂર છે. આ ઉપરાંત ડૉ. મજમુદાર ઉમેરે છે કે સંસ્કૃતિ સામાજિક સૌંદર્ય તેમજ બૌધ્ધિક શ્રેષ્ઠતા છે. હેગલ અને કેન્ટ સંસ્કૃતિમાં સામાજિક સૌંદર્ય અને બૌધ્ધિકતાની સાથે નૈતિકતાને પણ ઉમેરે છે. મેથ્યુઆર્નોલ્ડ એમાં માધુર્ય અને શિષ્ટતાને વધુમાં ઉમેરે છે.૪
મહાન દાર્શનિક કૈસર તથા સમાજશાસ્ત્રી સોરોકિન અને મેકાઇવરે સંસ્કૃતિ શબ્દનો પ્રયોગ મનુષ્યની નૈતિક, આત્મિક અને બૌધ્ધિક પક્ષની સમુન્નતિ માટે કર્યો છે. જ્યારે સંસ્કૃતિનાં મહાન વ્યાખ્યાકાર ટેલટ લખે છે કે ‘સંસ્કૃતિ’ શબ્દ વિશ્વાસ, વિચાર, પ્રથા, કાનૂન, નૈતિકતા, કલા તથા યોગ્યતા તેમજ ચતુરાઇ માટે પ્રયોજવામાં આવે છે. કે જેને માનવસમાજ સદસ્યના રૂપે મેળવે છે. જ્યારે રેડફિલ્ડે સંસ્કૃતિની પરિભાષા આ રીતે આપી છે. “સંસ્કૃતિ કલા અને ઉપકરણોમાં વ્યસ્ત પરંપરાત્મક જ્ઞાનનું તે સંગઠિતરૂપ છે, પરંપરાથી સંસ્કૃતિ બની માનવસમૂહની વિશેષતા બને છે.” વળી એડવર્ડ શાપિરની દ્રષ્ટિએ સંસ્કૃતિ માનવનાં પ્રાકૃતિક અને આધ્યાત્મિક જીવનમાં સમાયેલ એક સામાજિક તત્વ છે.પ
જે
આમ, ધર્મ અને સંસ્કૃતિનો અભિન્ન સંબંધ છે. ધર્મના અભાવમાં
કચ્છમાં જૈન સંસ્કૃતિ - એક દૃષ્ટિપાત
૧