________________
ક્ષત્રિયકુંડ
ક્ષત્રિયકુંડ અને બ્રાહ્મણકુંડ પાસે પાસે હાવાના સંભવ છે.
બૌદ્ધશાસ્ત્રો જણાવે છે કે, રાજગૃહીથી કુશીનારા ૨૫ ચેાજન થાય. વચમાં નાલદા, પાટલિગ્રામ, ગંગા નદી, કાટિગ્રામ, નાદિકા, વૈશાલી વગેરે સ્થાના આવે છે. નાદિકા તે બાંતિકા ગામનું બીજું નામ છે. આ ગામ૧૭ બે વિભાગમાં વહેં’ચાચેલું છે. વચમાં તળાવ છે. એકમાં મેાટા પિતાના અને બીજામાં નાના પિતાના પુત્રા રહેતા હતા. બસ ! આ ગાંતિકા ગ્રામ એટલે જ્ઞાતત્રિચાનું નગર તેજ આપણુ ક્ષત્રિયકુંડ છે, જે વજ્જ દેશમાં છે. બુદ્ધની છેલ્લી યાત્રાથી પ્રતીત થાય છે કે, વૈશાલીની દક્ષિણે, વૈશાલી અને ઢાટિગ્રામની વચ્ચે ક્ષત્રિયકુંડ હતું. અમારી આ માન્યતા અનેક પ્રમાથેથી પુષ્ટ છે. (પૃ. ૨૩ થી ૨૬).
(૭) ડૉ. હાલે વગેરેએ આ સંબંધમાં ભૂલ પણ કરી છે, જે આ પ્રમાણે છે:
ડૉ. યાકાખી તથા ડૉ. હાલે માને છે કે વૈશાલી, વાણિજ્યગ્રામ, અને કુંડગ્રામ તે એક જ નગર છે. કાલ્રાગ તેના મહાલ્લા છે, જેમાં ભ॰ મહાવોર જનમ્યા છે. કૃતિપલાશચૈત્ય અને જ્ઞાતખંડ ઉદ્યાન પણ એક જ છે. આ તેની ભૂલ છે. કારણ કે વંશાલી, બ્રાહ્મણકુંડ અને ક્ષત્રિયકુંડ ગંડકી નદીને પૂર્વ કાંઠે હતાં. કર્મારગ્રામ કાલ્લાગ, વાણિજ્યગ્રામ અને કૃતિપલાશ ગંડકીને પશ્ચિમ કાંઠે હતાં. ભગવાન ક્ષત્રિયકુંડમાં જન્મ્યા હતા. તેમણે જ્ઞાતખંડ ઉદ્યાનમાં દીક્ષા લોધી હતી. તેમણે સ્થળ માર્ગે થઈ કર્મોરગ્રામ પહેાંચી, ત્યાં રાત્રિવાસ કર્યાં. સવારે કાલ્લાગ સન્નિવેશમાં જઈ પારણુ કર્યું. ભગવાન
