________________
હરિભદ્રસૂરિ અને એમને સમય
૮૩ રાગી હતા. એમને જૈનધર્મ ઉપર અનન્ય શ્રદ્ધા હોવા છતાં, તેમ જ પિતે એ ધર્મના મહાન સમર્થક હોવા છતાં, એમનું હૃદય પક્ષપાતથી મુકત હતું. સત્યને આદર કરવા માટે તેઓ સદા તત્પર રહેતા. ધર્મ અને તત્ત્વ સંબંધી વિચારોને બહાર કરતી વખતે તેઓ પિતાની મધ્યસ્થતા અને ગુણનુરાગિતાની લેશ પણ ઉપેક્ષા નહોતા કરતા. જે કોઈ પણ ધર્મ કે સંપ્રદાયને જે કંઈ પણ વિચાર એમની બુદ્ધિને સાચે પ્રતીત થતું, તેને તેઓ તરત જ સ્વીકાર કરી લેતા; જેવી રીતે ભારતના બીજા ઘણાય પ્રસિદ્ધ આચાર્યો અને દાર્શનિકેએ કર્યું છે તેમ, કેવળ ધર્મભેદ કે સંપ્રદાયભેદને કારણે તેઓ કોઈના ઉપર કટાક્ષ નહેતા કસ્તા. બુદ્ધદેવ, કપિલ, વ્યાસ, પતંજલિ વગેરે જુદા જુદા ધર્મ પ્રવર્તકે અને મતપેષકોને નામનિર્દેશ કરતી વખતે તેઓએ એમને માટે ભગવાન, મહામુનિ, મહર્ષિ વગેરે ભારે ગૌરવનું સૂચન કરતાં વિશેષણોને પ્રયોગ કર્યો છે– આ વાત આપણને આવી જાતના બીજા ગ્રંથકારેની લેખનશૈલીમાં બહુ ઓછી જોવા મળે છે. કહેવાને ભાવાર્થ એ છે કે હરિભદ્ર બહુ જ ઉદાર દિલવાળા સાધુપુરુષ હતા, સત્યના ઉપાસક હતા. ભારતવર્ષના સુયોગ્ય ધર્માચાર્યોના પુણ્યશ્લેક ઇતિહાસમાં તેઓ એક ઉચ્ચ શ્રેણિમાં બિરાજી શકે એવા સંવિહૃદયી જૈનાચાર્ય હતા.
હારિભદ્રસૂરિનો સમય વિ. સં. ૧૮પમાં સ્વર્ગવાસ થયાને મત
હરિભદ્રસૂરિના જીવનવૃત્તાંતને આછોપાતળો ઉલ્લેખ કરનારા જે જે ગ્રંથોનાં નામ અમે ઉપર સૂચિત કર્યા છે, એમાં એ વાતને કશે જ નિર્દેશ કે સૂચન નથી મળતું કે આ સૂરિ કયા સમયમાં થયા.....અંચલગચ્છના આચાર્ય મેરૂતુંગે વિચારશ્રેણિ નામે ગ્રંથ બનાવ્યું છે......
