________________
જો એમ ન થાય તો તે કર્તવ્ય ભ્રષ્ટતા કહેવાશે.
મનીષિઓ હંમેશાં આવા ધર્મયુદ્ધને આવકારે છે અને કર્તવ્યપથથી તેઓ કદી પણ ભ્રષ્ટ બનતા નથી. કર્તવ્ય જીવનધ્યેય બની જવું જોઈએ. જે કર્તવ્યો મનીષિને ફાળે આવ્યાં છે, તેમાંથી છટકી શકાય નહિ. કર્તવ્યથી ભાગનારો અથવા પલાયન કરનારો મનીષિ કાયર કહેવાશે. આવાં કર્તવ્યકર્મોનો ત્યાગ કરવાથી સર્વ જીવોનું પતન થાય છે. કારણ કે કર્તવ્યથી દૂર ભાગવું એનું નામ પતન.
सद्बलं सर्वथा प्राप्यं, देशकालप्रयुक्तिभिः । મૌજ્યું વાપિ નો સેવ્યું, જ્ઞાન પ્રાપ્ય બનૈઃ સવા ॥ શ્૭ II જ્ઞાન એ જીવનનો ઉદ્દેશ્ય છે. જ્ઞાન માનવીની તરસ છે. જ્ઞાન દ્વારા જ એ તૃષાને સંતોષી શકાય. જ્ઞાન બલ છે.
જ્ઞાનની જેને તરસ નથી, તે માણસને મૂર્ખ કહેવો કે મૂઢ ? અજ્ઞાનને કારણે આ જગતમાં અનેક પ્રકારના પ્રશ્નો પેદા થાય છે. અજ્ઞાન ક્લેશનું કારણ બને છે. અજ્ઞાનને કારણે માણસ સત્યના અસલ સ્વરૂપ સુધી પહોંચી શકતો નથી.
એથી વારંવાર તેને નિષ્ફળતાનો અનુભવ કરવો પડે છે. જ્ઞાન અગાધ સાગર જેવું છે. અફાટ આકાશ જેવું છે. જેટલી ઊંચાઈ છે, તેટલી જ ઊંડાઈ પણ છે.
ભવ્ય પુરુષો હંમેશાં જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે સતત પ્રયત્નશીલ હોય છે. એમની મથામણ સદૈવ ચાલું જ હોય છે. પ્રયત્ન વિના જ્ઞાન પ્રાપ્તિ શક્ય નથી. અજ્ઞાનીઓ અજ્ઞાની છે, કારણ કે તેઓ આળસુ છે. સદાકાળ પ્રમાદનું સેવન કર્યા કરે છે, તેથી જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ તેમને માટે અશક્ય બની જાય છે.
ભવ્ય પુરૂષો ઉદ્યમશીલ હોય છે ને સતત ઉદ્યમવંત બની રહે છે. અને તેથી જ્ઞાનનાં વધુ ઊંડાણમાં તેઓ જઈ શકે છે. ભવ્ય પુરૂષોએ હંમેશાં વધુમાં વધુ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું જોઈએ.
દેશ અને કાલને યોગ્ય વિવિધ પ્રયુક્તિઓ વડે જ્ઞાનપ્રાપ્તિ દ્વારા સદ્બળ પ્રાપ્ત કરી શકાય.
૧૭
