________________
આસક્તિથી મોહ ઉત્પન્ન થાય છે ને મોહનો અંત વિનાશમાં હોય
છે. મોહતમસને કારણે માણસ શુભત્વને જોઈ શકતો નથી. અંધારામાં તે અટવાય છે ને અશુભ કર્મોનો તે કર્તા બને છે.
આસક્તિથી છૂટે, તે અંતરાત્મામાં સ્થિર થઈ શકે. અને જે અંતરાત્મા છે, તેને આસક્તિ હોતી નથી. તેઓ આસક્તિ-મુક્ત હોય છે,
તેથી તેઓ જે કર્મ કરે છે, તે શુભત્વયુક્ત હોય છે. એટલું જરૂર છે કે આસક્તિથી જ મોહવશ કર્મબંધ થાય છે. જ્યાં આસક્તિ છે, ત્યાં મોહ છે. ને જ્યાં મોહ છે, ત્યાં કર્મબંધ છે. ને કર્મનાં ફાંસલામાં ફસાયેલા માણસને તેનું ફળ ભોગવ્યે જ છૂટકો. એ સિવાય કર્મ નષ્ટ ન થાય.
જે અંતરાત્મા નિરાસક્ત છે, તે મોહ વિનાનો છે. જીવ મોહથી બંધાય છે.
મોહ એના ગળાનો ગાળીયો બને છે.
અંતરાત્માઓ નિરાસક્ત છે, તેથી તેઓ મોહ મુક્ત છે. તેથી તેમને કર્મબંધ નથી.
એટલું જરૂર યાદ રાખવું કે સર્વ મોહવાળા જીવોને આસક્તિથી જ કર્મબંધ થાય છે.
धर्मयुद्धापि कर्माणि कर्तव्यानि मनीषिभिः । कर्तव्यकर्मणां त्यागान्निपातः सर्वदेहिनाम् ॥ १६॥
માણસને માટે આ જીવનમાં અનેક કર્તવ્યો કરવાનાં હોય છે. સ્વકર્તવ્યોથી તે દૂર ન જઈ શકે. કર્તવ્યનો અસ્વીકાર કરીને અકર્મણ્યતા બતાવી મનીષિ માટે સહેજ પણ ઉચિત નથી.
જાણે આ એક ધર્મયુદ્ધ છે. ધર્મયુદ્ધમાં પોતાના કર્તવ્ય માર્ગ પર માણસે અડગ રહેવું જોઈએ. જે માનવી કર્તવ્ય ભ્રષ્ટ થાય છે, તે ઔચિત્ય ભંગ કરે છે. આ જીવનનો અર્થ એ છે કે જીવનમાં પોતાને મળેલાં કર્તવ્યો ધર્મપણે પૂર્ણ કરવાં.
કર્તવ્યકર્મોનો ત્યાગ માનવી માટે યોગ્ય નથી.
ધર્મયુદ્ધમાં જેમ યુદ્ધને ધર્મ માનીને નીતિ અને સત્યની રક્ષા એ જ પરમ કર્તવ્ય બની રહે છે ને તેમાં પોતાની સામે ઊભેલા નીતિભ્રષ્ટ અને સત્ય વિરોધી જીવો સાથેના અંગત સંબંધોને કોરાણે મૂકીને શસ્ત્રસંધાન કરવું પડે છે. બસ, એમ જ જીવનને ધર્મયુદ્ધ માની પોતાની સામેનાં કર્તવ્યોને ધર્મ્ડ માર્ગે પૂર્ણ કરવા સદા સજ્જ બનવું જોઈએ.
૧૬
