________________
"
શતક ૧ લું.
(૧૫)
થાય છે, શરીરના પ્રાણનું બળ થાય છે, જીવના ઉત્સાહ રૂપ વીર્ય ફરે છે અને પુરૂષાર્થના અભિમાન રૂપ ઈચ્છિત પ્રયોજનને સાધે તેવું પરાક્રમ પ્રગટે છે અથવા પરાક્રમ એટલે પુરૂષની ક્રિયા-કામ જે સ્ત્રીની ક્રિયા--કામથી ઉત્કર્ષવાળી હોય છે, તે થાય છે; નહીં તો પરાક્રમને અર્થ શત્રુનું નિરાકરણ કરવાનો થાય છે.
એવી રીતે કાંક્ષામોહનીય કર્મનું વદન અને બંધ હેતુસહિત કહીને હવે તેની ઉદીરણું અને બીજું જે કાંઈ તેમાં રહેલું હોય તે બતાવવાને ગતમ પ્રશ્ન કરે છે.
ગાતાં પ્રશ્ન કરે છે. હે ભગવન, તે જીવ પિતજ કે જે કાંક્ષામોહનીય કર્મને બંધ વગેરેમાં મુખ્ય અધિકારી કહ્યો છે, બીજે કહ્યો નથી, તે જીવ તે કર્મની ઉદીરણ કરે છે? એટલે કેઈ કરણથી તેને આકર્ષ ભવિષ્યકાળે વિદવા ગ્ય કરી તેને ખપાવાને ઉદયાવળિકામાં પ્રવેશ કરાવે છે, ? તેમજ તે જીવ પોતે જ તે કર્મને નિંદે છે? એટલે અતીતકાળે કરેલા તે કર્મ સ્વરૂપને જોઈ તે થવાના કારણોની નિંદા કરે છે? તથા તે કમનો સંવર કરે છે ? એટલે જીવને વિશેષ બોધ થવાથી વર્તમાનકાળના તે કર્મનું સ્વરૂપ જોઈ તેના હેતુને સંવર કરે છે?
અહિં ગહ વગેરે કરવામાં જે કે ગુરૂ વગેરેની સહાય હોય છે, તથાપિ તેઓ તેમાં પ્રધાન ગણાતા નથી, કારણ કે, તેમાં એકલા જીવના વીર્યનું જ કારણ હોય છે અને ગુરૂ વગેરે તો માત્ર તેના વિલાસના હેતુ બને છે.
ભગવાન ઉતર આપે છે, હે ગતમ, તે જીવ પિતાના આત્માએ કરીનેજ કર્મક્ષય કરે, એમ જે પ્રથમ કહેલું છે, તે પ્રમાણે ભણવું-જાણવું.
હવે ઉદીરણને આશ્રીને મૈતમ સ્વામી પુછે છે.
ૌતમ સ્વામી પુછે છે–હે ભગવન, તે જીવ પોતાના આત્માએજ ઉદીરણું કરે, આત્માએજ ગહ કરે અને આત્માએજ તેને સંવર કરે. તો તે શું જે ઉદય આવ્યું, તેની ઉદરણા કરે? કે જે ઉદય ન આવ્યું તેની ઉદીરણ કરે ? કે જે ઉદય ન આવ્યું હોય પણ ઉદય આવવાને
૧૪
