________________
(૬) સમભિરૂભાસ“पर्यायध्वनीनामभिधेयनानात्वमेव-कक्षीकुर्वाणस्तदाभासः।"
પર્યાયધ્વનિના અભિધેય જુદાજુદા જ એમ એકાંત કહેનાર આ સમભિરૂઢભાસ છે. તે એકાર્યવાચી એવા ભિન્નભિન્ન રૂઢ શબ્દોના વ્યુત્પત્તિભેદ પૂર્વક ભિન્ન અર્થ કરી તે તે શબ્દોમાં પ્રતીત થતા એવા રૂઢ એકાર્થને એકાંત નિષેધ કરે છે. જુઓ
જેમ કરિ, કુરંગ,કરભવગેરે શબ્દો ભિન્ન હોવાથી ભિન્નાર્થવાંચી છે. તેમ ઈન્દ્ર, શક્ર, પુરંદર વગેરે શબ્દોનામૈક્યતાવાળા હોવા છતાં પણ ભિન્ન શબ્દ હોવાથી ભિન્ન અર્થવાળા જ છે.
(6) એવંભૂતાભાસ"क्रियानाविष्टे वस्तुशब्दवाच्यतया प्रतिक्षिपं स्तु तदाभासः।"
-શબ્દમાં જે ક્રિયાનો વાચ્યાર્થ હોય અને તે ક્રિયા યુક્ત જે વસ્તુ હોય, તેને જ એ શબ્દ લગાડાય એ ક્રિયા શૂન્યને નહીં જ એવા પ્રકારનો નિષેધ જે કરે તે એવંભૂતાભાસ કહેવાય છે.
અર્થા-ક્રિયાશૂન્ય વસ્તુ શબ્દવાચ્ય નથી જ એમ કહેનાર આ એવંભૂતાભાસ છે. જેમકે વિશિષ્ટચેષ્ટાશૂન્ય એવી ઘટ નામની વસ્તુ ઘટ શબ્દ વાચ્ય નથી, કેમકે ઘટ એવા શબ્દની પ્રવૃત્તિ જેનાથી થઈ શકે એવા નિમિત્તવાળી ક્રિયા તેમાં નથી, પટની જેમ.
અહીં સ્વક્રિયાશૂન્ય, ઘટાદિ વસ્તુને ઘટાદિ શબ્દનલગાડવો એમ એકાંત નિષેધ જે કરાય છે તે પ્રમાણબાધિત છે.
આ પ્રમાણે એવંભૂતનયાભાસ સમજવો. ઉક્ત એનૈગમાદિ સાત નયાભાસ જણાવ્યા હવે એ સિવાય અન્ય નયાભાસ પણ જણાવાય છે.
