________________
આપણે પૂર્ણ સત્યને કદાપિ ન્યાય ન આપી શકીએ. આવી સ્થિતિમાં શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે જિનેન્દ્ર ભગવાન મહાવીરની સ્તુતિ અર્થે જે યોગ્ય શબ્દો વાપર્યા છે, તે મને યાદ આવે છે -
“अन्योऽन्यपक्षप्रतिपक्षभावाद् यथा परे मत्सरिणः प्रवादाः । नयानशेषान विशेषमिच्छन्,
न पक्षपाती समयस्तथा ते ॥"
હે ભગવન્ ! આપનો સિદ્ધાંત નિષ્પક્ષ છે, કારણ કે એક જ વસ્તુ કેટલીયે અસંખ્ય દૃષ્ટિથી જોઇ શકાય છે તે આપે અમને બતાવ્યું છે. પેલાઓ કે જે કેવળ સિદ્ધાંતભેદની ખાતર પરસ્પરમાં ઇર્ષ્યા-મત્સર ધરાવે છે તે સ્થિતિ આપના સ્યાદ્વાદ દર્શનમાં નથી સંભવતી.
(૪)
ડૉ. ઓ. પરટોલ્ડે તા.૨૧-૮-૨૧ના દિવસે ખાનદેશમાં આવેલ ધુલિયા ગામમાં "ધર્મના તુલનાત્મક શાસ્ત્રમાં જૈન ધર્મનું સ્થાન અને મહત્ત્વ" એ વિષય પર ભાષણ આપતાં છેવટે સ્યાદ્વાદના સંબંધમાં જણાવ્યું છે કે -
"સંક્ષેપમાં કહીએ તો ઉચ્ચ ધર્મ તત્ત્વો અને જ્ઞાનપદ્ધતિ, આ બન્ને દૃષ્ટિથી જોતાં જૈનધર્મ એ ધર્મોના તુલનાત્મક શાસ્ત્રમાં અતિશય આગળ ગયેલો ધર્મ છે એમ કહેવું પડે છે.
દ્રવ્યનું જ્ઞાન કરી લેવા સારુ એમાં યોજેલા સ્યાદ્વાદનું બિલકુલ આધુનિક પદ્ધતિનું સ્વરૂપ જ જુઓ એટલે બસ છે. જૈન ધર્મ એ ધર્મ વિચારની નિ:સંશય પરમ શ્રેણી છે અને એ
64
