________________
એક સમયે બે ઘોડોસવારો આવતા હતા. એક ઢાલની આ તરફ અને બીજો ઢાલની બીજી તરફ હતો. સોનેરી ઢાલ તરફના ઘોડેસવારે કહ્યું કે, "આ પાળિયાની ઢાલ સોનેરી છે. ત્યારે રૂપેરી ઢાલ તરફના ઘોડેસવારે કહ્યું કે, "ના, એ રૂપેરી છે." આમ પરસ્પર બોલચાલી થતાં બન્નેને ઝઘડો થયો અને મારામારી પર આવી ગયા. આ તમાશો જોવા ગામના લોકો ભેગા થયા અને બન્નેને સમજાવ્યા કે, "ભાઈઓ!તમે બન્ને તમારી દૃષ્ટિએ સાચા છો, પણ ઢાલની બન્ને બાજુ જોવાથી સોનેરી અને રૂપેરી છે એમ તમને જણાશે." આથી બન્ને ઘોડેસવારો ઘોડો ઉપરથી નીચે ઉતરી ઢાલની બન્ને બાજુ તપાસી જોઈ તો માલમ પડયું કે ઢાલ સોનેરીયે છે અને રૂપેરી પણ છે. ઝઘડો તરત પતી ગયો. ત્યાં સહુવિખરાયા અને બન્ને ઘોડેસવારો પણ ત્યાંથી રવાના થયા.
આ રીતે બીજા ઉદાહરણોના પણ સમજી લેવું. એક જ વસ્તુમાં અનેક ગુણો અને અનેક ધર્મો સંભવે છે. આથી જ તેનું ભિન્ન ભિન્ન અપેક્ષાએ કથન થઈ શકે, પણ તેથી એક કથન સાચું અને બીજું ખોટું છે એમ કદી પણ કહી શકાય નહીં.
આ પ્રસંગેતો એમ જ બોલવું જોઈએ કે, આ વસ્તુ અપેક્ષાથી આવી પણ છે ને તેવી પણ છે!આથી એ વસ્તુમાં રહેલા વિરોધી જણાતા અનેક ધર્મોનો સ્વીકાર થાય અને જરાયે વિરોધ આવે નહીં. એ જ સ્યાદ્વાદની સાચી અનેકાન્તદષ્ટિ છે.
આથી જ અનેકાન્તદેષ્ટિની-સ્યાદ્વાદષ્ટિની વ્યાપકતા, મહત્તા, સર્વોત્કૃષ્ટતા અને ઉપયોગિતા સમસ્ત વિશ્વને કેટલી બધી છે તેનો સહજ ખ્યાલ વાચકવર્ગને અવશ્ય આવશે.
થવા,
19
